Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ⅓ των επιχειρηματικών κερδών απειλείται από τις μελλοντικές ρυθμιστικές παρεμβάσεις του κράτους (Henisz et al., 2019). Αν και το ποσοστό αυτό διαφοροποιείται σημαντικά ανά κλάδο, η ουσία παραμένει: οι επιχειρήσεις που θα καθυστερήσουν να προσαρμοστούν, θα κινδυνεύσουν να εκτοπιστούν από την αγορά. Υπό αυτό το πρίσμα, οι πρώτοι που θα προσαρμοστούν (early adopters) στην τεχνογνωσία και νοοτροπία ESG, θα έχουν σημαντικά οφέλη. Σε αυτό το σημείο τίθεται το κομβικό ερώτημα: υπάρχει κάποιο όφελος για τις επιχειρήσεις αν έχουν καλές επιδόσεις στους δείκτες ESG, και αν ναι, ποιο είναι αυτό; Υπάρχει, επίσης, κάποιο όφελος, για τις εταιρείες που δεν υπάγονται στους νόμους περί υποχρεωτικής δημοσιοποίησης τέτοιων δεδομένων, από την εθελούσια ανακοίνωσή τους;
Τι είδους συσχέτιση;
Το ιερό δισκοπότηρο της έρευνας πάνω στα ζητήματα ESG είναι η εύρεση της συσχέτισης μεταξύ αποτελεσματικότητας στους δείκτες ESG και οικονομικού αποτελέσματος. Οι απόψεις διίστανται, ενώ η πλειοψηφία των μετα-αναλύσεων προκρίνουν θετική σχέση (Whelan et al., 2021), ένα μη αμελητέο σώμα έρευνας ουδέτερη συσχέτιση και, πιο σπάνια, αρνητική (Friede et al., 2015). Συνεπώς, υπάρχει εκτενής συναίνεση ως προς τη μη αρνητική απόδοση για την επιχείρηση, κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Αν οι εταιρείες μπορούν να μεγιστοποιούν τα οφέλη για την κοινωνία και το περιβάλλον, ενώ παράλληλα να διατηρούν σταθερή ή και να αυξάνουν την κερδοφορία τους, αυτή είναι μία win-win κατάσταση.
Οι μηχανισμοί με τους οποίους οι επιδόσεις στους δείκτες ESG μπορούν να οδηγούν σε καλύτερη απόδοση αποτελούν αντικείμενο εκτεταμένων ερευνών. Φυσικά, για να προκύψει συσχέτιση μεταξύ οικονομικής απόδοσης και δεικτών ESG δεν αρκεί η απλή παράλληλη πορεία των αριθμών/δεικτών, αλλά πρέπει να βρεθούν οι τομείς που κατευθύνουν αυτή τη σχέση. Τελευταία, έχει παρατηρηθεί αύξηση στις έρευνες που μελετούν τη σχέση των ουσιαστικών (material) ESG παραγόντων ανά βιομηχανία με την οικονομική απόδοση. Φαίνεται ότι οι εταιρείες με καλές αποδόσεις στους ουσιαστικούς δείκτες έχουν σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα από αυτές με χειρότερες επιδόσεις στους ίδιους δείκτες (Khan et al., 2016). H συμπερίληψη στη βαθμολογία ESG των μη ουσιαστικών παραγόντων ελλοχεύει τον κίνδυνο δημιουργίας πλασματικής εικόνας, δεδομένου ότι θα συμπεριλαμβάνονται παράγοντες που δεν επηρεάζουν το οικονομικό αποτέλεσμα, και μάλιστα με την ίδια βαρύτητα στον υπολογισμό της αθροιστικής βαθμολογίας με τους ουσιαστικούς. Πέραν τούτου, η συμπερίληψη μη ουσιαστικών παραγόντων συνεπάγεται δαπάνες παρακολούθησης και συνεχούς βελτίωσης της επίδοσης, κάτι που οδηγεί σε χρήση πόρων, οικονομικών και μη, για παραμέτρους που δεν επιδρούν στην επιχείρηση. Επίσης, τα ουσιαστικά ESG σκορ μπορεί να έχουν πολύ καλύτερη προβλεπτική ικανότητα, σε σχέση με τα συνολικά σκορ (Steinbarth and Bennett, 2018).
Τα Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια ESG
Ο πιο άμεσος μηχανισμός διάδρασης μεταξύ ESG βαθμολογίας και οικονομικού οφέλους έχει να κάνει με την καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια. Αυτή η διαδικασία συμβαίνει μέσω πολλών καναλιών. Αρχικά, η δημοσιοποίηση των δεικτών, πόσω μάλλον η καλή επίδοση σε αυτούς, συνεπάγεται παροχή επιπλέον πληροφοριών για τους επενδυτές. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, δύο μη εισηγμένων εταιρειών, με παρόμοια οικονομικά αποτελέσματα, η εθελούσια δημοσιοποίηση των δεικτών συνεπάγεται επιπλέον πληροφορίες, και ως εκ τούτου αυξημένη ασφάλεια για τους επίδοξους επενδυτές.
Ο μηχανισμός δεν σταματά εκεί. Οι θεσμικοί επενδυτές, ανταποκρινόμενοι στη ζήτηση του κοινού, προσφέρουν πλέον επενδυτικά χαρτοφυλάκια, η συμμετοχή στα οποία περιλαμβάνει κάποιου είδους κριτήρια με βάση τις επιδόσεις ESG. Ενδεικτικά αναφέρονται τα Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια (ETF), που χρησιμοποιούν κριτήρια ESG, η δημοφιλία των οποίων έχει εκτοξευθεί τα τελευταία έτη. Μέχρι το 2025, προβλέπεται ότι το σύνολο των προϊόντων αυτών θα ξεπερνά το 1 τρις δολάριο σε αξία διαχείρισης. Στην Ευρώπη, τη διετία 2019-2020, τα περιουσιακά στοιχεία των Διαπραγματεύσιμων Αμοιβαίων Κεφαλαίων ESG αυξήθηκαν κατά 137% (Morningstar, 2020).
Ένα Διαπραγματεύσιμο Αμοιβαίο Κεφάλαιο ESG είναι ένα σύνολο προϊόντων −που μπορεί να αποτελείται από μετοχές, ομόλογα, ή άλλα στοιχεία, ή ακόμα και να ακολουθεί τις επιδόσεις ενός χρηματοοικονομικού δείκτη− το οποίο προσφέρεται στην αγορά προς ενδιαφερόμενους επενδυτές. Ο επενδυτής προσφέρει ένα οικονομικό κεφάλαιο στο Διαπραγματεύσιμο Αμοιβαίο Κεφάλαιο, το οποίο επενδύεται σύμφωνα με τις προσυμφωνημένες αρχές. Ένα τέτοιο παράδειγμα Διαπραγματεύσιμου Αμοιβαίου Κεφαλαίου ESG είναι το BlackRock ESG Multi-Asset Growth Portfolio UCITS ETF. Εν προκειμένω, τουλάχιστον το 80% του προσφερόμενου χαρτοφυλακίου επενδύεται σε προϊόντα που πληρούν ορισμένα ESG κριτήρια, τα οποία παρατίθενται στην ιστοσελίδα. Συνεπώς, εταιρείες που έχουν καλές επιδόσεις στους δείκτες ESG είναι υποψήφιες για εισροή κεφαλαίων από τα οποία αποκλείονται οι υπόλοιπες εταιρείες. Με δεδομένη τη στενότητα των παγκόσμιων πόρων και τη συνεχόμενη αύξηση του ενδιαφέροντος για συμπερίληψη των κριτηρίων ESG στις επενδυτικές αποφάσεις, είναι σαφές ότι οι επιχειρήσεις που θα αποτύχουν να συμμορφωθούν με τις επιταγές των καιρών θα ανταγωνίζονται για ένα συνεχώς συρρικνούμενο μερίδιο της αγοράς κεφαλαίων.
Οι εξελίξεις αυτές δεν περιορίζονται στο εξωτερικό. Αν και ακόμη σε πρώιμο στάδιο, υφίστανται Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια ESG και στην Ελλάδα. Οι τράπεζες άλλωστε μπορούν να διαδραματίσουν εξέχοντα ρόλο στην πράσινη μετάβαση (Kyriakopoulou, 2019). Στην Ελλάδα, η Eurobank προσφέρει ορισμένα επενδυτικά χαρτοφυλάκια που επενδύουν αποκλειστικά σε ελληνικές εταιρείες, εισηγμένες και μη, χρησιμοποιώντας ESG κριτήρια και επιδόσεις, όπως π.χ. το GF Greek Equities ESG Μετοχικό Εσωτερικού. Το ίδιο ισχύει και με άλλες συστημικές τράπεζες, όπως η Τράπεζα Πειραιώς. Επιπροσθέτως, έχουν εμφανιστεί χρηματοδοτικά εργαλεία που επίσης χρησιμοποιούν κριτήρια ESG. Ενδεικτικά αναφέρεται η πρωτοβουλία της Τράπεζας Πειραιώς για την περίοδο 2022-2025, που αφορά χαρτοφυλάκιο δανείων και επενδύσεων ύψους 9 δισ. ευρώ, όπως επίσης και η πολιτική δανειοδότησης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, που περιλαμβάνει κριτήρια βιωσιμότητας και κλιματικών στόχων.
Καταναλωτικές τάσεις και παραγωγικότητα
Παράλληλα, διεθνώς αναπτύσσεται η τάση οι καταναλωτές να επιλέγουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που αγοράζουν, έχοντας ως κριτήριο παράγοντες που συνυπολογίζονται στις επιδόσεις ESG, όπως π.χ. η σχέση μιας εταιρείας με τις τοπικές κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιείται, η θέση της εταιρείας για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, ή εάν παρατηρείται μισθολογικό χάσμα.
Ακόμη, πρέπει να προστεθεί στην ανάλυση το φάσμα ερευνών που συνδέει τη θετική εξωτερική εικόνα μιας εταιρείας και την υιοθέτηση ορισμένων στάσεων-αξιών, με πιο χαρούμενους και ικανοποιημένους εργαζόμενους (Macassa, McGrath, Tomaselli, Buttigieg, 2021). Η καλή επίδοση στα κριτήρια ESG, δηλαδή, βοηθάει στη δημιουργία θετικής ταυτότητας και συσχέτισης μεταξύ εργαζομένου και εταιρείας, κάτι που φυσικά έχει θετική επίδραση και στην παραγωγικότητα.
Εν κατακλείδι, υπάρχει ένα σύμπλεγμα διαφορετικών διαδρομών, διαμέσου των οποίων οι καλές επιδόσεις στους πυλώνες ESG μπορούν να αποφέρουν οικονομικά οφέλη για τις επιχειρήσεις, αυξάνοντας παράλληλα τη συλλογική ευημερία.
*Ο Δημοσθένης Κόλλιας είναι οικονομολόγος/ΔΙΚΤΥΟ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Δείτε το άρθρο στο economia.gr εδώ