«Την πρόοδο πρέπει να την τρως και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια».
Οδυσσέας Ελύτης
Στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας οι αλλεπάλληλες βιομηχανικές επαναστάσεις δημιούργησαν κατά κανόνα ελπίδες, μεγάλες προσδοκίες, αλλά και φόβους για κινδύνους και καταστροφές. Η εξέλιξη της τεχνολογίας διαχρονικά, αλλά και σήμερα, στην εποχή της ψηφιακής πραγματικότητας, είναι συνυφασμένη με τη συνολική εξέλιξη των κοινωνιών. Τα μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα επιτυγχάνονται σε χώρες και πόλεις όπου υπάρχει υψηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και ταυτόχρονα ανάπτυξη της φιλοσοφίας, της επιστήμης, αλλά και των ανθρωπιστικών σπουδών.
Είναι λοιπόν επόμενο, παράλληλα με την εξέλιξη των δικτύων επικοινωνιών, των drones και του IoT, της αυτοματοποίησης των εργασιών και της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης, να εξελίσσεται και μια ευρεία φιλοσοφική και πολιτική συζήτηση για μείζονα ζητήματα, που αφορούν τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο και τη δημοκρατία.
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μπει στη ζωή μας με διάφορους τρόπους εδώ και περίπου 50 χρόνια, με κορυφαία εξέλιξη το ChatGPT και τις αντίστοιχες εφαρμογές, οι οποίες φαίνεται να αλλάζουν ραγδαία πολλές από τις επαγγελματικές αλλά και ανθρώπινες δραστηριότητες. Ο 21ος αιώνας με τα τεράστια επιτεύγματα και τις απειλές του μπορεί να προοιωνίζει ένα φωτεινό μέλλον, ένα σκοτεινό μέλλον ή πιο σωστά ένα συναρπαστικό μέλλον, με τεράστιες προκλήσεις για τα κράτη και τους πολιτικούς.
Προσωπικά με εκφράζει πολύ ο στίχος του Ελύτη «Την πρόοδο πρέπει να την τρως και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια».
Το εθνικό και το παγκόσμιο
Πιστεύω ότι ο φόβος δεν πρέπει να καθορίζει τις πολιτικές, γιατί απλούστατα καμία απαγόρευση δεν σταματά ποτέ την πρόοδο.
Οι πολιτικοί οφείλουν να εξασφαλίσουν προϋποθέσεις ίσης πρόσβασης σε όλες τις περιοχές και όλους τους πολίτες, και ταυτόχρονα να θεσπίσουν κανόνες, νόμους και θεσμικό πλαίσιο, για να προλάβουν την κακόβουλη και επικίνδυνη χρήση της τεχνολογίας. Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε, και που είναι η μεγάλη δυσκολία της εποχής μας, είναι ότι η εξασφάλιση της ίσης πρόσβασης αφορά εθνικές πολιτικές, ενώ το ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως και στο περιβάλλον, απαιτεί διεθνή συνεργασία.
Η επινόηση της νέας εκπαίδευσης – δημοκρατίας: Αριστοτέλης και ΑΙ
Η ίση πρόσβαση όλων των πολιτών στις ψηφιακές δεξιότητες, και κατ’ επέκταση στο ψηφιακό περιβάλλον, προϋποθέτει την επινόηση του εκπαιδευτικού συστήματος του 21ου αιώνα, με μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που απαιτούν βαθιά γνώση και μεγάλη ταχύτητα. Αυτό σημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει οριζόντια, από το νηπιαγωγείο έως τα τεχνικά επαγγέλματα και τις μεταπτυχιακές σπουδές, να βασίζεται στη θεώρηση «Αριστοτέλης και ΑΙ».
Επιμένω στην ανάγκη οι ανθρωπιστικές σπουδές και η εκλαϊκευμένη φιλοσοφία να συμβαδίζουν σε όλα τα προγράμματα σπουδών με τις ψηφιακές δεξιότητες. Οι ψηφιακές δεξιότητες δεν είναι απλά η χρήση του υπολογιστή, των εφαρμογών, ή η δημιουργία κώδικα, αλλά και η δυνατότητα κριτικής ανίχνευσης και επεξεργασίας της κάθε είδους πληροφορίας. Μόνον αυτός ο συνδυασμός θα μπορέσει να δώσει στις νέες γενιές πολιτών την ικανότητα ελέγχου της νέας γενιάς υπολογιστών.
Οι μηχανές-υπολογιστές θα είναι πάντοτε πιο γρήγορες, πιο ακριβείς και θα διαθέτουν ασύγκριτα μεγαλύτερη ποσότητα δεδομένων απ’ ό,τι ο άνθρωπος. Την ίδια στιγμή όμως είναι αδύνατον να δημιουργήσουν οι ίδιες χωρίς την παρέμβαση και την εντολή του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αυτός λοιπόν ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα πρέπει να διατηρεί και να επαυξάνει τις ανθρώπινες λειτουργίες, δηλαδή τα συναισθήματα, τη δημιουργικότητα, τη φαντασία, και να λειτουργεί με βάση αρχές και αξίες που εμφυτεύονται μέσα του από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του.
Η ισότητα στην πρόσβαση των ψηφιακών εργαλείων και διαδικασιών, και ταυτόχρονα οι ανθρωπιστικές σπουδές και η τέχνη, μπορούν ως σύνολο να επιμορφώσουν μια πλειοψηφία πολιτών η οποία: θα χρησιμοποιεί και ταυτόχρονα θα αντιστέκεται, θα μαθαίνει και ταυτόχρονα θα δημιουργεί, θα εξελίσσεται συνεχώς και ταυτόχρονα θα διατηρεί τις αρχές και τις αξίες της. Η εκπαίδευση είναι το λίπασμα και ταυτόχρονα η ασπίδα απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη όσον αφορά τη δημοκρατία και την αξιοπρέπεια του ατόμου.
Ας σκεφτούμε με πόσους τρόπους η ΑΙ μπορεί να διευρύνει και να διευκολύνει τη συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες της δημοκρατίας. Μπορεί να δώσει στους πολίτες τη δυνατότητα να επιδράσουν ευθέως στις κυβερνητικές αποφάσεις με τις προτάσεις και τις απόψεις τους. Η ΑΙ μπορεί να εξασφαλίσει τη διαφάνεια λειτουργίας δημοσίων φορέων μέσα από τον συνεχή έλεγχο των πολιτών. Από την αίθουσα του Κοινοβουλίου, την επικοινωνία των βουλευτών με τους πολίτες, τη χρήση άπειρων δεδομένων για το νομοθετικό έργο, ακόμα και για τη γρήγορη και σωστή χρήση των πρακτικών δεκάδων συνεδριάσεων στις οποίες μετέχουν οι βουλευτές, η ζωή των νομοθετών αλλάζει ουσιαστικά.
Η αναπτυξιακή προοπτική λόγω αύξησης της παραγωγικότητας και της προώθησης της καινοτομίας, της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και της μείωσης του χρόνου εργασίας, μπορεί να βοηθήσει τη συλλογική και ατομική εξέλιξη.
Οι αλλαγές στην υγεία, από την πανδημία μέχρι τον καρκίνο και τη δημιουργία με 3D ανθρωπίνων μελών, ταυτόχρονα με την ψηφιακή οργάνωση των νοσοκομείων και τη χρήση ρομπότ στα χειρουργεία και στις απομονωμένες περιοχές, μπορούν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας για όλους τους πολίτες. Μήπως αυτό δεν είναι στοιχείο του ορισμού της δημοκρατίας;
Η ενσωμάτωση λοιπόν της ΑΙ σε μια δημοκρατία μπορεί να τη βελτιώσει, να την ενισχύσει δίνοντας στους πολίτες καλύτερες και περισσότερες ευκαιρίες.
Η δημοκρατία απέναντι στη δυστοπία
Ας αφήσουμε τώρα τον φωτεινό ήλιο της αισιοδοξίας και ας περιπλανηθούμε στα επιχειρήματα που μαίνονται στα κοινωνικά δίκτυα, στα πανεπιστήμια, στα κόμματα, στις μεγάλες επιχειρήσεις για το πόσο αρνητικά μπορεί να λειτουργήσει η ΑΙ για τη δημοκρατία.
Υπάρχουν πλέον σοβαρές αμφιβολίες για το αν η δημοκρατία μπορεί να σταθεί απέναντι σε επίθεση της τεχνολογίας όταν αυτή χρησιμοποιείται από τους εχθρούς της. Σε πρόσφατη έρευνα της «διάσκεψης για την ασφάλεια του Μονάχου» που έγινε σε 11 χώρες (G7 και BRICS χώρες με εξαίρεση τη Ρωσία) προέκυψε η χρήση των fake news ως ένας από τους τρεις μεγαλύτερους φόβους των λαών. Και αυτό δεν είναι τυχαίο.
Δείτε το άρθρο στο economia.gr εδώ