της Μαρίας Καραγιαννίδου,
Ερευνήτριας στο London School of Economics (LSE),
Επιστημονικής Συνεργάτιδας του ΔΙΚΤΥΟΥ
Τον Απρίλιο του 2017 τέτοιες μέρες ολοκληρώναμε με τους συνεργάτες μου από την Αγγλία, το Νεπάλ και την Ουγκάντα την τελική έκθεσή μας για ένα από τα project του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ). Δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ τα δάκρυα των παιδίατρων και των γυναικολόγων για τις ζωές (γυναικών και νεογνών) που σώθηκαν σε δύο ιδιαίτερα φτωχές γωνιές της γης εξαιτίας αυτού του προγράμματος. Το πρόγραμμα διήρκησε δύο χρόνια και αφορούσε στον σχεδιασμό αλλά και στην πιλοτική εφαρμογή νέων υπηρεσιών που στόχευαν στη μείωση της υψηλής θνησιμότητας γυναικών και νεογνών μετά την γέννα στην Ουγκάντα και το Νεπάλ. Οι εκθέσεις μας βρίσκονται στη σελίδα του Π.Ο.Υ, οι υπηρεσίες που σχεδιάσαμε επηρεάζουν ακόμη τις ζωές κάποιων ανθρώπων και αυτή η συγκεκριμένη δουλειά αποτελεί μονάχα σταγόνα στον ωκεανό, όσων πρόσφερε και προσφέρει ο Π.Ο.Υ.
Τα χρήματα που στερεί σήμερα ο Τραμπ από τον Π.Ο.Υ δεν θα επηρεάσουν όμως αρνητικά μόνο την υγεία των ανθρώπων στην Ινδία, την Αφρική, την Ασία (όπως ο ίδιος πιστεύει) αλλά θα επηρεάσουν και θα αποδυναμώσουν όλους μας το ίδιο όχι μονάχα κατά της μάχης του κορωνοϊού αλλά και κατά της μάχης που δίνει η ανθρωπότητα με τα μη μεταδιδόμενα νοσήματα (καρδιαγγειακά, διαβήτη), τον ελλιπή εμβολιασμό και την επανεμφάνιση νόσων όπως η ιλαρά και η πολιομυελίτιδα, τα ψυχικά νοσήματα, τη γήρανση του πληθυσμού με κακή υγεία, το AIDS, την έλλειψη προσβασιμότητας σε δωρεάν υπηρεσίες υγείας, την ποιότητα των συστημάτων υγείας και πλήθος άλλων εξίσου σημαντικών καταστάσεων που σχετίζονται με την υγεία. Η διεθνής συνεργασία για την βελτίωση της υγείας θα αποδυναμωθεί με γεωμετρικούς ρυθμούς.
Ο Π.Ο.Υ δημιουργήθηκε υπό την σκέπη των Ηνωμένων Εθνών τον Απρίλιο του 1945 από μια ομάδα διπλωματών για την προώθηση και την προάσπιση της υγείας του πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Ήταν μια ακόμη σημαντική δράση στην μεταπολεμική εποχή που σηματοδοτούσε το «Μαζί» και προσπαθούσε να θάψει στα συντρίμμια του Ναζισμού το άρρωστο «Εγώ».
Ο Π.Ο.Υ. θεμελιακά αποτελεί τον μοναδικό παγκόσμιο οργανισμό που εργάζεται εντατικά όλα αυτά τα χρόνια για την προάσπιση της υγείας του πληθυσμού με έμφαση (αλλά όχι διακριτά από τους υπόλοιπους ανθρώπους) στους κοινωνικό-οικονομικά ασθενέστερους. Με πείσμα προωθεί την καθολική (δωρεάν) ιατροφαρμακευτική κάλυψη ολόκληρου του πληθυσμού σε κάθε γωνία της γης κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ιδεολογία και την πολιτική στην υγεία του Τραμπ. Ο Τραμπ μάλιστα ήταν εκείνος που προσπάθησε -αλλά προς το παρόν δεν έχει καταφέρει- να ακυρώσει την μεταρρύθμιση του Ομπάμα στην υγεία, το περίφημο «Obamacare» που έδωσε δωρεάν πρόσβαση στο σύστημα υγείας και μακροχρόνιας φροντίδας ηλικιωμένων σε εκατομμύρια περισσότερους Αμερικανούς. Παρόλα αυτά πρόσφατα ανακοινώθηκε από τον Τραμπ η μείωση κατά 1 τρισεκατομμύριο δολάρια του προϋπολογισμού για το πρόγραμμα «Medicaid», μια απόφαση που θα περιορίσει δραματικά την δωρεάν πρόσβαση στο σύστημα υγείας. Ο Π.Ο.Υ. είναι επίσης ο οργανισμός που πρόσφατα ανακοίνωσε πως 4,2 εκατομμύρια πρώιμοι θάνατοι ετησίως σχετίζονται με την μόλυνση του περιβάλλοντος. Ας μην ξεχνούμε πως ο Τραμπ είναι αυτός που δεν επιθυμεί να τεθούν πιο αυστηροί κανόνες στις επιχειρήσεις για τη μείωση της μόλυνσης του περιβάλλοντος.
Ο ρόλος του Π.Ο.Υ -ακόμη και με τις αδυναμίες του- ήταν νευραλγικός στην διαχείριση της παρούσας πανδημίας. Μόλις ενημερώθηκε ο Π.Ο.Υ για την πανδημία κοινοποίησε σε όλον τον κόσμο τη σοβαρότητα της κατάστασης και πίεσε για μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, ιχνηλατήσεις επαφών και τεστ. Το περίφημο «τεστ-τεστ-τεστ» ακούστηκε για πρώτη φορά από τον διευθυντή του Π.Ο.Υ. Ο Τραμπ αγνόησε για ένα μεγάλο διάστημα όλα τα παραπάνω. Ακόμη και σήμερα η Αμερική βρίσκεται στη λίστα με τα λιγότερα τεστ στον κόσμο (αναλογικά με τον πληθυσμό της) και σαφώς δεν ακολούθησε το παράδειγμα της Γερμανίας και της Νοτίου Κορέας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Τραμπ γνώριζε αυτό που θα «χτυπούσε» την Αμερική. Είχε προηγηθεί η Ασία, η Ευρώπη και η κήρυξη της επιδημίας σε πανδημία από τον ΠΟΥ (μέσα Ιανουαρίου). Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία!
Ο Τραμπ, χρησιμοποιώντας ως αποδιοπομπαίο τράγο τον Π.Ο.Υ, προσπάθησε με μια καταστροφική απόφαση να διαχειριστεί τα εσωτερικά του προβλήματα στο δρόμο προς τις εκλογές. Η αντίδραση του δείχνει επιπλέον και μια παντελή έλλειψη σεβασμού στους κανόνες και τους μηχανισμούς που είναι διαθέσιμοι. Αν πράγματι είχε αποδείξεις (ή έστω ενδείξεις) πως ο Π.Ο.Υ. χειρίστηκε εσκεμμένα ανεπαρκώς τον κορωνοϊό – όφειλε να σεβαστεί τους θεσμούς και τους μηχανισμούς που είναι διαθέσιμοι, ώστε μέσω αυτών να εγκαλέσει τον Π.Ο.Υ. για την υποτιθέμενη πλημμελή συμπεριφορά του. Η μονομερής και μονήρης απόφαση διακοπής της χρηματοδότησης του φύλακα της παγκόσμιας υγείας, απονομιμοποίησή του και δη χωρίς αποδείξεις θυμίζει σκοτεινές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως ακόμη και κατά την διάρκεια του «ψυχρού πολέμου» η Αμερική και η Ρωσία τη δεκαετία του ’60 και του ’70 ένωσαν τις δυνάμεις τους και ενίσχυσαν τον Π.Ο.Υ για την καταπολέμηση ενός κοινού και ισχυρού τότε εχθρού, της ιλαράς.
Εν κατακλείδι, εάν δεν υπήρχε ο Π.Ο.Υ η πανδημία του κορωνοϊού θα ήταν σήμερα ανεξέλεγκτη. Ο Π.Ο.Υ υπήρξε επίσης καταλύτης για κάθε προηγούμενη επιδημία που τελικά δεν έγινε πανδημία. Τα τελευταία χρόνια προειδοποιούσε τα κράτη για το ενδεχόμενο πανδημίας και για την ανάγκη ενίσχυσης των συστημάτων υγείας μπροστά σε αυτό το ενδεχόμενο. Ο ρόλος του Π.Ο.Υ όμως θα είναι θεμελιώδης και για κάθε εν δυνάμει πανδημία.
Ο Π.Ο.Υ έχει σαφώς σημεία που χρήζουν βελτίωσης και μεγαλύτερης διαφάνειας αλλά αυτά ήταν γνωστά και όλα τα προηγούμενα χρόνια. Είναι επίσης αναμφίβολα -και δη τα τελευταία χρόνια- ένας οργανισμός υπο-χρηματοδοτούμενος με πολύ σημαντικά προβλήματα εξαιτίας της έλλειψης χρημάτων. Σε κάθε περίπτωση, τη στιγμή που η ανθρωπότητα δίνει μια άνιση μάχη με τον κορωνοϊό, η ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας είναι καθοριστική για την έκβαση της ιδιότυπης αυτής μάχης.
Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει σήμερα τη δυσκολότερη κρίση δημόσιας υγείας των τελευταίων εκατό ετών. Αυτή είναι μια στιγμή που χρειαζόμαστε τον Π.Ο.Υ όσο καμία άλλη στιγμή καθώς είναι ο μοναδικός διεθνής οργανισμός που διαθέτει το δίκτυο και τους ειδικούς για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Η οικονομική και ηθική αποδυνάμωσή του Π.Ο.Υ σημαίνει αυτομάτως την ενδυνάμωση της πανδημίας. Σε μια κρίση που δεν γνωρίζει σύνορα μόνο με ενωμένες δυνάμεις έχουμε ελπίδα να κερδίσουμε τη μάχη ενάντια στον κορωνοϊό.
*To άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα Liberal.gr