Της Ευγενίας Λόκανα
Υπεύθυνης Σπουδών και Έρευνας του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.Α)
Μέλους του ΔΙΚΤΥΟΥ
Η Τ.Α. σήμερα είναι αντιμέτωπη με όλα τα σύγχρονα προβλήματα που απορρέουν από τις αλλαγές του παγκόσμιου περιβάλλοντος. Αλλαγές που κυρίως οφείλονται: α) στην παγκόσμια κρίση με άμεση αντανάκλαση στον πολίτη και απαίτηση εξεύρεσης λύσεων σε τοπικό επίπεδο β) στη ραγδαία εισβολή των νέων τεχνολογιών με ευκαιρίες και απειλές που εγκυμονεί η 4η βιομηχανική επανάσταση, γ) στις κλιματικές μεταβολές, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα και τις φυσικές καταστροφές, δ) στη μεταβολή των σχέσεων ανάμεσα στο Δημόσιο και στο Ιδιωτικό, με τον επανακαθορισμό του πλαισίου των αξιών, των αρχών και των κανόνων συνεργασίας τους.
Οι Δήμοι, μπροστά στις παραπάνω προκλήσεις, έχουν να αντιμετωπίσουν και εκείνες που απορρέουν από τις θεσμικές αλλαγές, την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων του Καλλικράτη και του προγράμματος Κλεισθένη, καθώς και την έλλειψη εξειδικευμένου και κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού, που αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αδυναμίες της Τ.Α. Η αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων στην Τ.Α., με ταυτόχρονη αποκέντρωση πόρων, δεν αρκεί πλέον για τη στήριξη των παραπάνω αλλαγών και προκλήσεων. Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί βασική συνιστώσα αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας. Η διασφάλιση ανθρώπινων πόρων απαιτεί α) την ορθολογική αξιοποίηση και αναβάθμιση του ήδη υπάρχοντος προσωπικού στο εσωτερικό των Ο.Τ.Α., β) την αποκέντρωση ανθρώπινων πόρων από την κεντρική διοίκηση στην περιφέρεια, γ) την στελέχωση με νέο εξειδικευμένο προσωπικό. Οι απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα θα μπορούσαν να προσδιορίσουν «το ρόλο της κινητικότητας ως εργαλείο διοίκησης» και στην διαμόρφωση ενός πλαισίου στρατηγικής για την επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό στους Ο.Τ.Α.
- Τι εννοούμε με τον όρο κινητικότητα στην Τ.Α.;
- Ποιες είναι οι προϋποθέσεις, τα εμπόδια και ποια είναι τα κίνητρα για την αποτελεσματική εφαρμογή της κινητικότητας;
- Γιατί η κινητικότητα αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη του ανθρώπινο δυναμικού;
Η Κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού στην Τ.Α αποτελεί σημαντικό εργαλείο διοίκησης των υπηρεσιών, εξωστρέφειας των υπηρεσιών, ανάπτυξης συνεργειών και ενίσχυσης της τοπικής διακυβέρνησης. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα η κινητικότητα χρησιμοποιείται είτε ως εργαλείο τιμωρίας ανεπιθύμητων υπαλλήλων (σε επικαλούμενες θέσεις ψυγείου) είτε ως εργαλείο εξυπηρέτησης του υπαλλήλου για την ικανοποίηση προσωπικών του αναγκών (αποσπάσεις, μεταθέσεις, μετατάξεις). Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή της κινητικότητας στην Τ.Α; Ενδεικτικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή της κινητικότητας στην Τ.Α αποτελούν, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω στοιχεία:
- Ο βασικός σχεδιασμός και η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων ενός Δήμου με βάση το όραμα, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τις δυνατότητές του, τις ανάγκες και τις αδυναμίες του, με τους ανθρώπινους και φυσικούς του πόρους.
- Η πλήρης καταγραφή του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού σε κάθε Ο.Τ.Α με βάσει προσόντων, δεξιοτήτων, συσσωρευμένης εμπειρίας και αντιστοίχισης τους με τις θέσεις εργασίας, με βάση τον Εσωτερικό Οργανισμό Υπηρεσιών (Ε.Ο.Υ.) του Δήμου. Κάθε Οργανισμός αποτελεί ένα πλούτο ανθρώπινων μυαλών, αρκεί να υπάρχει συνεχής αξιοποίηση, εκπαίδευση, αξιολόγηση και ανατροφοδότησή τους.
- Η ορθολογική κατανομή του προσωπικού, χρειάζεται να στηρίζεται στη βασική αρχή της διοίκησης «ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση».
- Η αξιολόγηση ως διαδικασία να αποτελεί βασικό εργαλείο ανάπτυξης, αναβάθμισης, κινητικότητας του προσωπικού αλλά και ουσιαστικής επιλογής στελεχών σε θέσεις ευθύνης.
- Η συνεχής εκπαίδευση, επιμόρφωση για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, οι οποίες θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες που δημιουργούν οι νέες τεχνολογικές και θεσμικές προκλήσεις, αποτελεί βασικό παράγοντα εφαρμογής της κινητικότητας. Κάθε Δήμος θα πρέπει να δημιουργεί μηχανισμούς εσωτερικής εκπαίδευσης αλλά και να αξιοποιεί κάθε αρμόδιο εκπαιδευτικό φορέα. Η αξιοποίηση και σταθερή συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.Α.) μπορεί να διασφαλίζει τόσο τη συνεχή επιμόρφωση του προσωπικού, των στελεχών και των αιρετών της Τ.Α. όσο και την υποστήριξη των δημόσιων πολιτικών τους.
- Η αξιοποίηση του Εθνικού Συστήματος Κινητικότητας (Ε.Σ.Κ.) προς όφελός της Τ.Α, αποτελεί ευκαιρία και πρόκληση. Η «κινητικότητα», με βάση το Ν.4440/2016 και με τις εκδοθείσες εγκυκλίους του Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης, θα πρέπει να αξιοποιηθεί όχι ως ένα εργαλείο με αριθμητικά ποσοστά κάλυψης θέσεων, αλλά ως ένα ουσιαστικό μέσο αξιολόγησης, ανακατανομής και αποκέντρωσης ανθρώπινων πόρων.
- Η οικοδόμηση της εμπιστοσύνης των εργαζομένων, στο θεσμό της κινητικότητας, αποτελεί εργαλείο αυτο-βελτίωσης των υπηρεσιών και των εργαζόμενων, διασφαλίζοντας νέες ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης.
- Η αυτογνωσία και αυτό-αξιολόγηση κάθε Ο.Τ.Α. αποτελεί κινητήρια δύναμη για την αξιοποίηση και την περαιτέρω διεκδίκηση ανθρώπινων πόρων.
Ποια είναι τα εμπόδια που αποτελούν τροχοπέδη για την κινητικότητα;
Βασικό εμπόδιο για την κινητικότητα αποτελεί η κουλτούρα που υπάρχει στη δημόσια διοίκηση, συνυφασμένη με την ασφάλεια της μονιμότητας. Η φοβικότητα και η εσωστρέφεια έχουν δαιμονοποιήσει τα βασικά εργαλεία διοίκησης (Στοχοθεσία, Αξιολόγηση, Εσωτερικός Έλεγχος, Λογοδοσία, Εκπαίδευση και Επιμόρφωση,) που αποτελούν τις προϋποθέσεις για την κινητικότητα. Εμπόδιο για την κινητικότητα αποτελεί, επίσης, ο τρόπος επιλογής των προϊσταμένων σε θέσεις ευθύνης με κριτήρια που στηρίζονται στα τυπικά προσόντα και όχι αξιολογικά. Αυτό ωθεί τους εργαζόμενους στην απόκτηση νέων προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων, χωρίς η τάση αυτή να συμβάλλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και εμπειριών με βάση την κινητικότητα.
Ποια κίνητρα θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ουσιαστική κινητικότητα;
- Η αλλαγή της κουλτούρας με α) την Ανάπτυξη Στρατηγικής Επένδυσης στο Ανθρώπινο Δυναμικό με πρωτοποριακή Διοίκηση των Ο.Τ.Α., που ανατρέπει κατεστημένες αντιλήψεις που στηρίζονται στις πελατειακές σχέσεις. Απεναντίας επενδύει στην αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων και εργαλείων, ώστε οι εργαζόμενοι να είναι αποτελεσματικοί και να νιώθουν ασφαλείς και χρήσιμοι στο χώρο εργασίας, β) στην στόχευση στην προσωπική ικανοποίηση, επιβράβευση και ευχαρίστηση του εργαζόμενου, παρέχοντας δυνατότητες ανάπτυξης πρωτοβουλιών και καλλιέργειας της δημιουργικότητας στο χώρο εργασίας και γ) την αλλαγή παραδείγματος από τις ηγεσίες κάθε τοπικής αρχής.
- Θεσμικά-διοικητικά κριτήρια που συνδέουν την «κινητικότητα» με την επαγγελματική εξέλιξη και επαγγελματική σταδιοδρομία των υπαλλήλων. Η στασιμότητα στην ίδια θέση δεν μπορεί να αποτελεί παράγοντα επιβράβευσης. Στις υπηρεσίες των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, αποτελεί δυσμένεια για την εξέλιξη ενός υπαλλήλου η παραμονή του για περισσότερα από πέντε χρόνια στην ίδια θέση.
- Σύνδεση όλων των σύγχρονων εργαλείων διοίκησης με τις δυνατότητες που παρέχουν οι ψηφιακές τεχνολογίες. Οι νέες τεχνολογίες δίνουν πολλές δυνατότητες για την μείωση της καθημερινής επαφής του πολίτη με τις υπηρεσίες και τη βελτίωση της καθημερινότητας όλων. Επίσης, δημιουργούν προϋποθέσεις για δικτύωση, διάδραση, συμμετοχή, συνεργασίες, συνέργειες καθώς και ευκαιρίες για διεθνείς ανταλλαγές εμπειριών, για ανάπτυξη τοπικών πρωτοβουλιών και καινοτομιών. Η αξιοποίησή τους μπορεί να κάνει πιο αποφορτισμένο, ελκυστικό και ευχάριστο το περιβάλλον εργασίας και να ενισχύσει το ενδιαφέρον των εργαζομένων.
Η τοπική ηγεσία καλείται πλέον να διαδραματίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη και στην κοινωνική συνοχή. Η αξιοποίηση του πλούτου κάθε περιοχής (φυσικό κάλλος – ανθρώπινοι πόροι), η ανάδειξη των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων, η ικανοποίηση των ιδιαίτερων και σύγχρονων αναγκών, απαιτεί ένα ευρύτερο πλέγμα συνεργειών και συνεργασιών στις τοπικές κοινωνίες και την ανάπτυξη ευρύτερων δικτύων. Η κινητικότητα και η εξωστρέφεια σε όλα τα επίπεδα αποτελεί τον πυρήνα για την υιοθέτηση αλλαγών και καινοτομιών σε τοπικό επίπεδο.
*το άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος Νο 8 – Απριλίου, του newsletter του Τομέα Μαναντζμεντ Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΤΟΜΔΑ) της ΕΕΔΕ
Δείτε εδώ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ