Η Ευρώπη απέναντι στη διπλή πρόκληση της λειτουργικότητας και της ενίσχυσης της δημοκρατικής και ισότιμης συμμετοχής των Κρατών Μελών, είναι ο τίτλος του νέου policy paper του διευθυντή του Δικτύου Γιάννη Μαστρογεωργίου.
Εισαγωγή
Η εξέλιξη της δομής, αλλά και της φιλοσοφίας της λειτουργίας της ΕΕ ως πολιτικό σύστημα και ειδικότερα της ΟΝΕ, προϋποθέτει μία αναγκαία διασαφήνιση ως προς τους στόχους της εξέλιξης. Πρόκειται απλώς για μια τυπική διαδικασία μεταρρύθμισης του παρόντος συστήματος αφήνοντας ανέγγιχτη τη λογική της Κοινότητας και τη λεπτή ισορροπία μεταξύ συμφερόντων και ισχύος; Ή πρόκειται για μία φιλόδοξη ιδέα μεταμόρφωσης της Ένωσης σε μία πραγματική κοινοβουλευτική ένωση, με μία εκτελεστική εξουσία υπόλογη στο Κοινοβούλιο ή ακόμα και σε ένα Προεδρικό σύστημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και με έναν σαφή διαχωρισμό των εξουσιών;
Και ενώ η πολιτική εναλλαγή ως έννοια και ως ουσία άσκησης της πολιτικής και της δημοκρατίας, είναι εκ των ων ουκ άνευ συστατικό των εγχώριων συστημάτων των Κρατών Μελών, σε υπερεθνικό επίπεδο αυτή η έννοια δεν υφίσταται. Η έμφαση στο «λειτουργισμό» ως ανέκαθεν πυρήνα της ιδέας της ΕΕ, υπερισχύει της απαίτησης για πραγματικές Ευρωπαϊκές εκλογές.
Η μεταρρύθμιση της ΕΕ πρέπει να συμπεριλάβει μία ανακατανομή των εξουσιών, ώστε να οδηγήσει σε μία νέα θεσμική δομή που θα απαντά σε δύο βασικές προκλήσεις: τη δημιουργία μίας διακριτής και υπεύθυνης πολιτικής ηγεσίας και στη δημοκρατική νομιμοποίηση των ευρωπαϊκών αποφάσεων τόσο από τα εθνικά κοινοβούλια όσο και από το Ευρωκοινοβούλιο, που θα ενθαρρύνει τους πολίτες να αγκαλιάσουν πολιτικά και δημοκρατικά τα θέματα που αφορούν όλους μας.
Από την αρχή της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους η σημασία δόθηκε στην αποτροπή της διάλυσης της ΟΝΕ και της «στεγανοποίησης» όσο το δυνατόν καλύτερα απέναντι στους υπαρξιακούς κινδύνους που απειλούσαν αφενός την ΟΝΕ και αφετέρου την ίδια την ΕΕ. Η ανάγκη αυτή παραγκώνισε εν μέρει βασικές αξίες της Ένωσης, όπως η λογοδοσία και δεν έδωσε αντίστοιχη σημασία στη θεσμική εξέλιξη της ΕΕ.
Το 2012, η έκθεση του τότε προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Van Rompuy, για τη μεταρρύθμιση της ΟΝΕ, είχε αναδείξει το θέμα της δημοκρατικής λογοδοσίας ένα από τα τέσσερα δομικά στοιχεία του οδικού χάρτη που είχαν συμφωνήσει τότε οι 28 ηγέτες της Ένωσης. [1]
Είναι σημαντικό ότι παρόλη την πρόοδο που έχει πραγματοποιηθεί στο πεδίο της οικονομικής αλληλεγγύης, του ελέγχου των δημοσιονομικών μεγεθών και των εθνικών προϋπολογισμών και της Τραπεζικής Ένωσης, το ερώτημα που αφορά το βάθος του δημοκρατικού ελλείμματος.
Εν συνεχεία, το 2015, η έκθεση των 5 Προέδρων, που παρουσιάστηκε στον Ευρωπαικό Συμβούλιο, ακολουθεί προσεκτικά τα βήματα της προηγούμενης έκθεσης και ορίζει την εξέλιξη της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας σε δύο φάσεις: την πρώτη έως το καλοκαίρι του 2017 μέσα από μέτρα άμεσης υλοποίησης και τη δεύτερη που σκοπό τη νέα δομή της ΟΝΕ μέχρι το 2015. [2]
Η πρωτοβουλία της ιδέας για την εξέλιξη της ΟΝΕ εντάσσεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της Λευκής Βίβλου για το μέλλον της Ευρώπης, που δημοσιεύτηκε από την Επιτροπή το Μάρτιο του 2017 μαζί με ένα κείμενο ειδικού περιεχομένου που αφορούσε την εμβάθυνση της ΟΝΕ. [3]
Τα μείζονα ζητούμενα της πολιτικής ενδυνάμωσης της ΕΕ, της υπεύθυνης και λογοδοτούσας πολιτικής ηγεσίας της Ένωσης και της ΟΝΕ, βρέθηκαν για αρκετό διάστημα στο παρασκήνιο και όχι στο προσκήνιο του ευρωπαϊκού πολιτικού διαλόγου και λογισμού. Η έλλειψη διάθεσης από τα Κράτη Μέλη – εν μέρει επιβαλλόμενη από τις ιδιαίτερες πολιτικές συνθήκες στο εσωτερικό τους – φαίνεται ότι σταδιακά μεταστρέφεται. Η εκλογή του Εμ. Μακρόν στην Προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας που δήλωσε ότι η αλλαγή στην ΕΕ είναι προτεραιότητα του και οι επικουρικές σε αυτή τη βούληση δηλώσεις της Καγκελαρίου Μέρκελ, αλλά και του Προέδρου της Επιτροπής για μία ισχυρή ΟΝΕ, είναι δείγματα ενθαρρυντικής μεταστροφής. [4]
Με βάση τη συζήτηση που έχει προκύψει από τα θεσμικά κείμενα και τις πολιτικές πρωτοβουλίες των ηγετών της ΕΕ, το κείμενο του ΔΙΚΤΥΟΥ σκοπό έχει να παράσχει προτάσεις που θα βελτιώσουν.
[1] http://europa.eu/rapid/press-release_PRES-12-307_el.htm?locale=en
[2] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-5240_el.htm
[3] https://ec.europa.eu/commission/white-paper-future-europe_el
[4] https://ec.europa.eu/commission/state-union-2017_el
