Σημεία ομιλίας του διευθυντή του Δικτύου Γιάννη Μαστρογεωργίου στην εκδήλωση του κόμματος “Δράση” στα πλαίσια του προσυνεδριακού διαλόγου, με θέμα το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό ζήτημα:
Η Ένωση και οι περισσότερες χώρες μέλη, είναι μέσα στη μέγγενη δύο κρίσεων τα τελευταία χρόνια. Της κρίσης χρέους, και την προσφυγική. Kρίσεις με διαφορετικά χαρακτηριστικά, αλλά και αρκετά κοινά, κυρίως ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης, τον παρελκόμενο εξτρεμισμό που προέκυψε και από τις δύο, και κυρίως το κοινό βηματισμό που πρέπει να έχει η λύση σε αμφότερες τις περιπτώσεις.
• Η ΕΕ έχει ένα ατού που πάντα θεωρούσα ακλόνητο. Η έλλειψη εναλλακτικών στα μεγάλα προβλήματα.
• Μέσα σε ελάχιστα χρόνια, αυτό το πλεονέκτημα έχει κατεδαφιστεί. Η κακοδιαχείριση της κρίσης της ευρωζώνης κατέστησε δυνατό το να υπάρξει ένα εύλογο οικονομικό επιχείρημα για μια έξοδο. Το ίδιο ισχύει και για την προσφυγική κρίση. Τα κράτη μέλη ακολουθούν το δικό τους δρόμο.
• πως όμως συντελέστηκε αυτή η ευρωπαϊκή ήττα ως τώρα στο προσφυγικό ζήτημα? ένας σημαντικός παράγοντας είναι κατά τη γνώμη μου το χέρσο ήδη έδαφος της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Είχε ήδη καταστραφεί από την αστάθεια που προκλήθηκε από την κρίση στην ΟΝΕ. Η κρίση αυτή κλόνισε την εμπιστοσύνη ανάμεσα στις χώρες, ενώ η ισχνή οικονομική ανάκαμψη που ακολούθησε οδήγησε στην άνοδο των ακραίων κομμάτων.
• Eδώ προέκυψε και μία ποικιλία στις διάφορες κοινωνικές διαφοροποιήσεις απέναντι στο προσφυγικό φαινόμενο. Άλλη ήταν η αντίδραση των βόρειων χωρών που έχουν παράδοση ενσωμάτωσης προσφύγων, και άλλη χωρών της ανατολικής Ευρώπης που έχοντας ζήσει σε απομόνωση για δεκαετίες ήταν προφανώς απροετοίμαστες για τις ροές. Στο σημείο αυτό να υπογραμμίσω ότι σημασία παίζει και η ύπαρξη ακραίων κομμάτων, όπως στη Γαλλία και την Αγγλία, αν και για την Αγγλία πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας πλέον και το γεγονός της νίκης του Σαντίκ Χάν και ό,τι αυτό συνεπάγεται.
• ένας ακόμα λόγος που το προσφυγικό πρόβλημα προκάλεσε τόσο έντονες διαφοροποιήσεις στις χώρες μέλη είναι ο υψηλός βαθμός πολιτικής ευαισθησίας που διαθέτει το θέμα αυτό από μόνο του. Η συνήθης ευρωπαϊκή τακτική αντιμετώπισης των προβλημάτων έχει μία τεχνοκρατική αφετηρία που πολλές φορές δεν ακουμπά τους πολίτες. Το ζήτημα όμως των προσφύγων αφορά τις κοινωνίες πιο άμεσα, πιο απτά. Για το λόγο αυτό η προσέγγιση των ευρωπαίων ηγετών γίνεται με εσωτερικά κυρίως κριτήρια.
• τώρα πιο πολύ από ποτέ νομίζω ότι φαίνεται η αναγκαιότητα της ευρωπαϊκής λύσης και στις δύο κρίσεις. και οι δύο κρίσεις γιγαντώθηκαν εν πολλοίς μέσα από δομικά κενά στις βασικές συνθήκες που είχαν ως αντικείμενο τη διαχείριση αφενός της ΟΝΕ, αφετέρου της Ζώνης Σένγκεν. Τα κενά στη δομή της ΟΝΕ τα είδαμε πρώτα εδώ στην Ελλάδα και την ύστατη στιγμή – εννοώ στις αρχές του 2010 – σύμπασα η πολιτική και τεχνοκρατική ηγεσία στις Βρυξέλλες έτρεχε να μπαλώσει τρύπες. Το ίδιο και στη Σένγκεν. Οργανώθηκε το πλαίσιο των εσωτερικών συνόρων και δεν δόθηκε η αντίστοιχη μέριμνα για τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης…έχει σημασία η ΕΕ να ανακτήσει πλήρως τον έλεγχο των εξωτερικών της συνόρων. Πρόσφυγες και θύματα πολέμου κλπ πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ζητούν άσυλο και να διεκδικούν μία καλύτερη μοίρα στην ΕΕ. όμως, η ΕΕ οφείλει να προστατεύει τα σύνορα της. Στα μάτια των πολιτών η απώλεια ελέγχου καλλιεργεί λανθασμένες εντυπώσεις περί ελευθέρας εισόδου όποιου θέλει και ως εκ τούτου προκύπτουν δυστυχώς, ευήκοα ώτα σε ακραίες φωνές.
• καμία λύση δεν θα καταστεί εφικτή ΑΝ δεν λυθεί το πρόβλημα στη Συρία. Ακόμα όμως και αν το θέμα με τη Συρία δρομολογηθεί προς επίλυση υπάρχουν πολλές ακόμα εστίες έντασης, τόσο στη Μ . Ανατολή όσο και αλλού. Παράλληλα με αυτό η ΕΕ πρέπει να προετοιμαστεί για αύξηση της προσφυγικής – μεταναστευτικής πίεσης από τις χώρες της Αφρικής που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ έως το 2050 θα διπλασιάσει τον πληθυσμό της, φτάνοντας τα 2 δισεκ! Αυτή η δημογραφική έκρηξη σε συνδυασμό με τις οικονομική κατάσταση της ηπείρου και τα εσωτερικά προβλήματα σε αρκετές χώρες της Αφρικής, θα οδηγήσουν αρκετούς στην αναζήτηση μίας άλλης τύχης στην Ευρώπη.
Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
• Θα μου επιτρέψετε όμως να κάνω μία μικρή παρένθεση. Η συζήτηση για την αναπτυξιακή διάσταση συμπλέκεται με την ενσωμάτωση. και αυτή με τη σειρά της συνδέεται με την ίδια την κοινωνία. Ως εκ τούτου θεωρώ ότι πρέπει να κάνουμε πολλή δουλειά πάνω στην ίδια την κοινωνία, σε μία ιδιαίτερα δύσκολή περίοδο που ο πολίτης δυστυχώς είναι επιρρεπής σε ακραίες φωνές. Πρόσφατη δημοσκόπηση του Απριλίου από την publicissue καταγράφει ότι 74% των πολιτών εκτιμούν ότι η μόνιμη εγκατάσταση των προσφύγων θα δημιουργούσε προβλήματα στην περιοχή που ζουν! ενώ το 50% εκτιμούν ότι οι πρόσφυγες αποτελούν απειλή για την ασφάλεια της Ελλάδος…το πιο ανησυχητικό για εμένα είναι το 65% που εκτιμούν ότι δεν θα μπορέσουν να ενσωματωθούν!!!
• ως προς την αναπτυξιακή διάσταση λοιπόν και τους πρόσφυγες. Η ανάπτυξη της Ευρώπης θα πάρει μια άμεση ώθηση από τη μαζική εισροή προσφύγων, σύμφωνα με μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, σύμφωνα με την έκθεση του ΔΝΤ, το συνολικό ΑΕΠ στις 28 χώρες της ΕΕ θα αυξηθεί κατά 0,13% το 2017, λόγω του προσφυγικού, αναφέρει η έκθεση.
• μία ακόμα σημαντική διάσταση έχει να κάνει με τη δημογραφική εξέλιξη της ΕΕ. έως το 2050 η αναλογία που ισχύει στην ΕΕ, 4 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο θα μετατραπεί σε 2 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο. Με αυτό το πιθανό σενάριο, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στην ΕΕ δεν θα μπορεί να συνεχιστεί. Περσινή μελέτη της Κομισιόν αναφέρει ότι πιθανή μείωση της ροής των προσφύγων θα συνεπάγεται αύξηση του κόστους των συντάξεων κατά 0.1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ τα επόμενα 10 χρόνια.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
• είναι σαφές ότι η Ευρώπη χρειάζεται μία νέα προσέγγιση στο θέμα της ενσωμάτωσης. Η Ευρώπη είναι σπίτι για 45 περίπου εκατ. Μουσουλμάνους. Μιλάμε στην πλειοψηφία για ανθρώπους που σέβονται τους νόμους, πληρώνουν φόρους κλπ. Επαναλαμβάνω ότι η συζήτηση αυτή μπαίνει σε μία νέα βάση μετά την εκλογή του Σαντίκ Χαν στο Λονδίνο.
• τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει για την καλύτερη δυνατή ενσωμάτωση. Νομίζω η αντιμετώπιση δύο σημείων είναι το κλειδί. Κατ ‘αρχάς, πρέπει να απομονωθούν οι εξτρεμιστές από τη συντριπτική πλειοψηφία των ειρηνικών Μουσουλμάνων. Εκείνοι που προσπαθούν τώρα να συνδέσουν την κρίση του προσφυγικού με την τρομοκρατία είναι ακριβώς αυτό που επιθυμούν οι τρομοκράτες ώστε να ξεσηκώσουν τα ξενοφοβικά στερεότυπα, έτσι ώστε οι κοινωνικά αποκλεισμένοι και περιθωριοποιημένοι μπορεί να ριζοσπαστικοποιηθούν . Δεν πρέπει να το επιτρέψουμε! άλλο η ισλαμική τρομοκρατία, άλλο η ισλαμοφοβία. Αυτή μπορεί να οδηγήσει σε διακρίσεις, γκετοποίηση, περιθωριοποίηση.
• Το δεύτερο σημείο αφορά αυτό που γνωρίζουμε ως πολυπολιτισμικότητα. Πρέπει να αποκτήσουμε μια καλύτερη και πιο ευρέως κοινή κατανόηση του τι εννοούμε με αυτό. Η πολυπολιτισμικότητα δεν είναι το ίδιο με την αν θέλετε πολιτισμική αναρχία – μια κατάσταση στην οποία ο καθένας ζει σύμφωνα με τους δικούς τους κανόνες και τα έθιμα παραβλέποντας άλλες πολιτιστικές ομάδες που ζουν σε μια χώρα ή ήπειρο όπως η Ευρώπη.
• Πολυπολιτισμικότητα πρέπει να σημαίνει ελευθερία της πολιτιστικής έκφρασης και του αμοιβαίου πολιτισμικού εμπλουτισμού μέσα σε ένα αποδεκτό πλαίσιο.
• Το πλαίσιο αυτό είναι ουσιαστικής σημασίας για την ταυτότητα μιας χώρας – ή ακόμη και της Ευρώπης συνολικά – και καθορίζεται από αυτό που ο Habermas ονομάζει συνταγματικό πατριωτισμό. σέβομαι τις διαφορές, αλλά οι χώρες έχουν κανόνες, Σύνταγμα και πλαίσιο λειτουργίας. Όσο ανοιχτή, δημοκρατική και απλόχερη οφείλει να είναι η μεταναστευτική πολιτική και η πολιτική ασύλου, τόσο οργανωμένη και ισχυρή οφείλει να είναι η πολιτική προστασίας της εσωτερικής ασφάλειας της χώρας, στο πλαίσιο του συντάγματος και των νόμων, απαιτείται η διαρκής οργάνωση, αξιολόγηση, εκπαίδευση, επαγρύπνηση των υπηρεσιών ασφαλείας της χώρας για την προστασία της ανθρώπινης ζωής όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως προέλευσης.
ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ
• Μία πρόταση – ομπρέλα θα έλεγα, είναι η European refugee Union. η Ευρωπαϊκή Προσφυγική Κοινότητα. Ένα σχήμα που μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα με την Κομισιόν και μπορεί να συμμετάσχουν καταρχάς οι χώρες που επιθυμούν. ενώ και οι περιφέρειες θα μπορούν να συμμετάσχουν.
• ξεκίνησα συνδέοντας τη διαχείριση των δύο κρίσεων που ταλανίζουν την ΕΕ. τη δημοσιονομική και την προσφυγική. Από τη δίδυμη αυτή κρίση η ΕΕ πρέπει, όπως είθισται να λέγεται, να βγει πιο ενισχυμένη μέσα από τις κρίσεις. Αυτό όμως, δυστυχώς, ίσως δεν συμβεί αυτή τη φορά…οι φυγόκεντρες δυνάμεις που αναπτύσσονται σε αρκετές χώρες είναι αρκετά ισχυρές…
• Και ενώ στη δημοσιονομική κρίση σε ευρωπαϊκό επίπεδο κάποια πράγματα μπήκαν στη θέση τους, με σαφείς προθέσεις εμβάθυνσης της ΟΝΕ, και διατήρησης του Ευρώ ως κοινού νομίσματος, παρά τη λιτότητα, στην προσφυγική κρίση η δυναμική είναι λίγο αντίστροφη. Η σταδιακή αποσάρθρωση ενός άλλου κεκτημένου, της Σένγκεν φαίνεται να είναι η προτιμητέα λύση…
• Αν δεν βρεθεί κοινός τόπος και κοινός ευρωπαϊκός βηματισμός στην προσφυγική κρίση, σημαντικές προτεραιότητες της ΕΕ , όπως η εξέλιξη της ΟΝΕ, η ενεργειακή ένωση, η ενίσχυση της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, θα κολλήσουν. Η συνέπεια θα είναι μία όλο και πιο πολύ περιθωριοποιημένη ΕΕ και ως εκ τούτου και τα ίδια τα κράτη μέλη.