Στη νέα γεωπολιτική περίοδο που βιώνουμε είναι σαφής ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα. Οι δύο αυτές χώρες οι ισχυρότερες του πλανήτη έχουν τεράστιες διαφορές ιστορικές, πολιτισμικές, οικονομικές και κοινωνικές και κυρίως με διαμετρικά αντίθετα πολιτικά συστήματα.
Όταν ξεκίνησε η ανάπτυξη της Κίνας, υπήρξε η πρόβλεψη ότι θα οδηγούσε σε μεγέθυνση της μεσαίας τάξης, η οποία στη συνέχεια θα εξεγειρόταν εναντίον του αυταρχικού καθεστώτος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αυτή η πρόβλεψη δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι στιγμής – και μάλιστα έχουμε δει το αντίθετο: από την εξουσία του ενός κόμματος, η Κίνα πέρασε στην εξουσία του ενός ηγέτη.
Η Κίνα με σαφή τα χαρακτηριστικά του ψηφιακού αυταρχισμού σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας θα έχει το 2024 το μεγαλύτερο ΑΕΠ στον πλανήτη. Αν κάτι μας δείχνουν τα παραπάνω, είναι ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις εξελίξεις στη Κίνα με βάση τα δυτικά εργαλεία ανάλυσης, κι αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τη δυτική δημοκρατία ή τον δυτικό τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του κράτους με αυτόν της Κίνας, που έχει άλλη βάση, άλλη ιστορία.
Ο Κομφουκιανισμός και το κομμουνιστικό καθεστώς έχουν σφυρηλατήσει άλλου είδους κουλτούρα και πειθαρχία. Για να μην οδηγηθούμε σε μια άσκοπη/καταστροφική σύγκρουση επί όλων των ζητημάτων, οφείλουμε οπωσδήποτε να ορίσουμε το νέο πεδίο του διαλόγου. Ο διεθνής διάλογος και η προσπάθεια συνεννόησης θα πρέπει, κατά την άποψή μου, να εστιάσουν στους διεθνείς κανόνες εμπορίου με ενσωμάτωση των εργασιακών δικαιωμάτων και αυτών της πνευματικής ιδιοκτησίας, την κλιματική αλλαγή, τον υγιή ανταγωνισμό και νέες συμφωνίες για την ψηφιακή οικονομία. Ενώ θα πρέπει να αποφευχθεί η εντελώς καταδικασμένη προσπάθεια να επιβληθούν στην Κίνα, ή σε άλλες χώρες της Ασίας, τα μοντέλα οργάνωσης της δημοκρατίας της Δύσης. Η μάχη εναντίον του κορονοϊού έδειξε την ανάγκη συνεργασίας και ταυτόχρονα επιβεβαίωσε ηγέτιδες δυνάμεις όπως, οι ΗΠΑ, η ΕΕ, η Κίνα αλλά και η Ρωσία . Ανέδειξε την σύμπνοια των πλέον διακεκριμένων επιστημόνων σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά και ένα νέο είδος πολιτικού και οικονομικού ανταγωνισμού.
Η Κίνα είναι σήμερα η μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου μετά τις ΗΠΑ. Όμως αυτή η ισχυρή χώρα, παρά τη δημιουργία μιας τεράστιας σε απόλυτους αριθμούς εύπορης αστικής τάξης, αντιμετωπίζει χαοτικές ανισότητες, καθώς και προκλήσεις στον χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Κίνα δεν θα μπορέσει να παίξει τον ρόλο της υπερδύναμης, όπως οι ΗΠΑ, για τρείς λόγους.
Πρώτον λόγω του γλωσσικού χάσματος που υπάρχει με τους υπόλοιπους πληθυσμούς του πλανήτη, πράγμα πολύ κρίσιμο.
Κατά δεύτερον και κυρίως λόγω των πολύ διαφορετικών αξιών και συμβόλων που έχει ως κοινωνία, και τα οποία την εμποδίζουν να δημιουργήσει παραδείγματα ζηλευτά ή αποδεκτά από τον υπόλοιπο πλανήτη. Όλες οι πραγματικές υπερδυνάμεις στην ιστορία (από την Πόλη των Αθηνών και την επιρροή της μέχρι σήμερα) έχουν δημιουργήσει ηγεμονικά παραδείγματα τρόπου ζωής και κουλτούρας τα οποία στην ουσία ακολούθησαν και οι άλλοι λαοί.
Τρίτον η Κίνα με την πολιτική της στη σημερινή φάση δεν θέλει να αλλάξει ή να κυβερνήσει τον κόσμο. Δεν επιχειρεί να εγκαθιδρύσει το κινέζικο μοντέλο σε άλλες χώρες και Ηπείρους, ούτε να επιβληθεί γεωπολιτικά με στρατιωτική ισχύ. Επιχειρεί να πετύχει τα μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη, εφαρμόζοντας πολλές φορές δικούς της κανόνες εκτός του διεθνούς πλαισίου και με αρνητικές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα.
Η περίφημη «παγίδα του Θουκυδίδη» δεν πρέπει να λειτουργήσει. Οι φιλελεύθερες χώρες, αυτές που έχουν ενσωματώσει το λεγόμενο δυτικό μοντέλο δημοκρατίας δεν θα πρέπει να ορίσουν, φοβικά και αμυντικά ως δίλημμα την επιλογή στρατοπέδου. Οι χώρες αυτές θα πρέπει έχοντας κοινή στρατηγική μεταξύ τους να προωθήσουν μέσα από την οικονομική και πολιτική ισχύ της ένωσης τους, Διεθνείς Συμφωνίες με την σωστή λειτουργία των Διεθνών Οργανισμών. Έτσι θα λειτουργούν κανόνες παγκόσμιας διακυβέρνησης στους οποίους θα σέβονται όλες οι χώρες μικρές και μεγάλες. Μόνον έτσι θα αποφευχθεί ένας νέος πόλεμος που θα είναι «ο πόλεμος των άστρων» ή ένας νέος ψυχρός πόλεμος.
* Η Άννα Διαμαντοπούλου είναι πρόεδρος του ΔΙΚΤΥΟΥ για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη – πρ. Επίτροπος ΕΕ – πρ. Υπουργός