Αναστόπουλος Τάκης
Σύμφωνα με το Σύνταγμα μας δεν επιτρέπεται αναθεώρηση του πριν περάσει πενταετία απο την περάτωση της προηγούμενης. Το ισχύον συνταγματικό κείμενο αναθεωρήθηκε για τελευταία φορά με το ψήφισμα της Βουλής της 28ης Μαίου 2008, το οποίο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 27 Ιουνίου του ίδιου έτους. Ο ελάχιστος απαιτούμενος χρόνος συμπληρώθηκε, άρα μπορεί να αρχίσει η νέα διαδικασία αναθεώρησης.
Έχουν ήδη αρχίσει να δημοσιεύονται απόψεις για το πρός ποιά κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθεί μία αναθεώρηση του Συντάγματος σήμερα. Πέραν της σχετικής αρθρογραφίας στον Τύπο, σημαντική είναι η συμβολή στη συζήτηση του Νίκου Αλιβιζάτου με το πρόσφατο βιβλίο «Ποιά Δημοκρατία για την Ελλάδα μετά την κρίση», εκδ. Πόλις, 2013. Και δικαίως, αφού το Σύνταγμα της χώρας, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα σχετικά νέο σύνταγμα του τελευταίου τετάρτου του 20ου αιώνα, μοιάζει περισσότερο με προϊόν αναπάλαιωσης παρά με συνταγματικό χάρτη σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους. Θεωρώ ότι το Σύνταγμα χρήζει γενικής προσαρμογής στα σημερινά δεδομένα. Ο καθένας από τη δική σκοπιά, εμπειρία και γνώση να προσφέρει με τις ιδέες του. Οι προτάσεις που ακολουθούν δεν έχουν την πρόθεση να καλύψουν το σύνολο των προς αναθεώρηση διατάξεων, αλλά κινούνται από την ανάγκη να αποτυπωθεί στο ελληνικό Σύνταγμα η ευρωπαϊκή διάσταση.
Είναι αλήθεια περίεργο ότι η Ευρώπη δεν αναφέρεται σε κανένα άρθρο, παρά δύο μόνο φορές και μάλιστα σε υποσημειώσεις ως ερμηνευτική δήλωση, μία στο άρ. 28 και μία στο αρ. 80. Στην πραγματικότητα η Ευρώπη απουσιάζει απο το ελληνικό Σύνταγμα. Καμία αναφορά δεν υπάρχει στη μεταβίβαση μέρους της εθνικής κυριαρχίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της συμμετοχής της χώρας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στο ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα, ως εάν αυτά να μην αφορούν τη συνταγματική μας ζωή, να συμβαίνουν ερήμην μας. Άς σημειωθεί ότι άλλα συντάγματα όπως πχ, το γαλλικό ή το γερμανικό Grundgesetz αντιμετωπίζουν αυτά τα θέματα λίγο ως πολύ εκτενώς.
Ο σημερινός συνταγματικός νομοθέτης θα πρέπει να λάβει υπόψη του το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο, καθώς επίσης και το διεθνές περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται η χώρα. Μία συστηματική αναφορά στα κείμενα των ευρωπαϊκών συνθηκών, πέραν απο τον παιδαγωγικό της ρόλο θα μας προφύλασσε απο κακοτοπιές. Ποιός δεν θυμάται τις περί βασικού μετόχου διατάξεις που μας έφεραν σε σύγκρουση με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, επειδή απλά αντέβαιναν στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Θα μπορούσαμε να έχουμε αποφύγει όλη τη συζήτηση περί ξενοφοβίας, άν υπήρχε στο Σύνταγμα η επιβεβαίωση της αρχής που περιλαμβάνεται στον Ευρωπαϊκό Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων και ο οποίος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Συνθήκης της ΕΕ με το ίδιο κύρος με αυτήν. Εξάλλου, εμπνεόμενο απο τις σχετικές συνθήκες της ΕΕ το ελληνικό Σύνταγμα θα μπορούσε να γίνει περισσότερο θετικό στη διατύπωση του. Οι λέξεις «απαγορεύεται» ή «δεν επιτρέπεται» επανέρχονται σχεδόν σε κάθε άρθρο. Αντίθετα, ένα Σύνταγμα πρέπει να δείχνει την πρόθεση να αγκαλιάσει και να οδηγήσει και όχι να αποκλείσει και να τιμωρήσει.
Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ αποτελεί μία κατάκτηση του ελληνικού λαού. Ήταν και παραμένει μία δύσκολη και ανοδική πορεία, στην οποία όμως η χώρα πέραν απο τις κατά καιρούς αντιξοότητες παραμένει σταθερά προσηλωμένη. Δεν επιτρέπεται σε κανέναν να την αμφισβητήσει και να θέσει σε κίνδυνο την παραμονή μας στο κοινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η ενεργός συμμετοχή της χώρας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνδέεται με μία σειρά από παραδοχές που θα πρέπει να έχουν τη θέση τους αυτοδικαίως μέσα στο Σύνταγμα, όπως πχ, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η διακύρηξη της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς ως θεμελίου της οικονομικής οργάνωσης της χώρας, η συμμετοχή της χώρας στην ΟΝΕ και η υιοθέτηση του ευρώ, η αρχή της επικουρικότητας και ο ρόλος της Βουλής στον έλεγχο της εφαρμογή της, η συμμετοχή των πολιτικών κομμάτων στα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και η συμβολή των τελευταίων στην εδραίωση της δημοκρατικής Ευρώπης, η δικαιοδοσία του ευρωπαϊκού δικαστηρίου.
Η συζήτηση για το περιεχόμενο της αναθεώρησης του Συντάγματος έχει ανοίξει. Οι συνταγματολόγοι και λοιποί έγκριτοι σχολιαστές θα πρέπει να συνδράμουν τον συνταγματικό νομοθέτη με θέσεις και προτάσεις μεταρρυθμιστικές που να τονίζουν θετικά την ευρωπαϊκή διάσταση της Ελλάδας.
* Ο Τάκης Αναστόπουλος είναι τ. Διευθυντής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
