Έρευνα του ΔΙΚΤΥΟΥ για την Ευρώπη: συγκρατημένο αλλά και αντιφατικό το “ναι” της ελληνικής νεολαίας

Έρευνα του ΔΙΚΤΥΟΥ για την Ευρώπη: συγκρατημένο αλλά και αντιφατικό το “ναι” της ελληνικής νεολαίας

Περιγραφή Έρευνας και Αποτελεσμάτων: Η ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

Δείτε την παρουσίαση της Έρευνας σε .pdf

Στο πλαίσιο του προγράμματος “IDEA” χρηματοδοτούμενο απο το Erasmus+ Jean Monnet πρόγραμμα, το ΔΙΚΤΥΟ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη σε συνεργασία με το MAD (τον μεγαλύτερο ελληνικό Όμιλο μουσικών μέσων) πραγματοποίησε διαδικτυακή έρευνα (χρονικό διάστημα: 22/02/2017-31/03/2017) σε νέους ηλικίας 16-25 ετών στην οποία συμμετείχαν 1.173 νέοι από όλη την Ελλάδα (επισημαίνεται ότι η γεωγραφική αναπαράσταση των συμμετεχόντων στην έρευνα αντιστοιχεί στη γεωγραφική κατανομή της Ελλάδας, με την Αττική να αντιπροσωπεύει το ήμισυ του ελληνικού πληθυσμού ενώ η συμμετοχή των δύο φύλων μπορεί να θεωρηθεί ισόποσα κατανεμημένη). Οι συμμετέχοντες νέοι με διασπορά ως προς το εκπαιδευτικό επίπεδο, αφού, λόγω του ηλιακού τους φάσματος, είναι μαθητές γενικού και τεχνικού Λυκείου, φοιτητές και σπουδαστές ΙΕΚ.

Το ερωτηματολόγιο αποτελείτο από 9 σύντομες ερωτήσεις  σε πολλές περιπτώσεις πολλαπλών επιλογών προκειμένου να προσελκύσει τους όχι και τόσο πρόθυμους «νεολαίους» να συμμετέχουν, να διευκολύνει τις απαντήσεις τους (σε κάποιες από αυτές να τους δώσει σχεδόν μασημένη τροφή) και να υποδείξει έμμεσα τις αλλαγές που έχει επιφέρει η Ε.Ε. στη ζωή τους, τις οποίες, δυστυχώς, 60 χρόνια μετά φαίνεται να θεωρούν αυτονόητες. Βάση για τις προαναφερθείσες διαπιστώσεις είναι οι σχετικές πρόσφατες έρευνες της Ε.Ε. για τους νέους σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο: οι νέοι εμφανίζονται διστακτικοί απέναντι στην Ευρώπη και η πλειοψηφία τους (Eυρωβαρόμετρο για τους Νέους 2016) αισθάνονται αποκλεισμένοι από την κοινωνική και οικονομική ζωή λόγω της κρίσης. Κατά μέσο όρο στην Ευρώπη το ποσοστό αυτό αγγίζει το 57% με το αντίστοιχο ποσοστό να μεγαλώνει στις χώρες που πλήττονται από υψηλά ποσοστά ανεργίας στους νέους λόγω της οικονομικής κρίσης.

Περνώντας στα πορίσματα αυτά καθεαυτά της έρευνας οι νέοι στην Ελλάδα φαίνεται να γνωρίζουν σχετικά ικανοποιητικά τα βασικά επιτεύγματα της Ε.Ε. και να αναγνωρίζουν ορισμένα από τα οφέλη από την παρουσία της Ελλάδος στην Ένωση, στερούνται όμως ολοκληρωμένης και σε βάθος γνώσης των θεμελιωδών αλλαγών που έχει επιφέρει η Ε.Ε. στην Ελλάδα  χώρα και στη ζωή τους.

Συγκεκριμένα στο πρώτο ερώτημα της έρευνας «Μπορείς να σκεφτείς τρία πολύ σημαντικά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης;», το 76,38% απάντησε θετικά. Το πρώτο αυτό ερώτημα συνοδεύεται από το επόμενο διευκρινιστικό δεύτερο ερώτημα «Δες τα παρακάτω και πες μας εάν συμφωνείς πως ισχύουν στην ΕΕ».  Είναι χαρακτηριστικό ότι σε συντριπτικό ποσοστό που πλησιάζει το 90% οι νέοι που συμμετέχουν στην έρευνα αναγνωρίζουν τη διατήρηση της ειρήνης ως το μεγαλύτερο όφελος από τη συμμετοχή της χώρας μας στην Ε.Ε, στην ίδια ερώτηση με την πλειοψηφία των νέων (54%) δε θεωρεί τη δημιουργία του κοινωνικού κράτους ως σημαντική προσφορά της Ε.Ε. Αυτό το στοιχείο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί περισσότερο ως άγνοια παρά ως ευρωσκεπτικισμός αυτός καθεαυτός, άγνοια όμως η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει  πρόσφορο έδαφος για την ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού.

Στο τρίτο ερώτημα «Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ βελτιώνει την καθημερινότητά σου. Συμφωνείς;» 4 στους 10 νέους εμφανίζονται να πιστεύουν ότι η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρώπη δεν βοηθά την καθημερινότητα τους. Αυτή η απάντηση θα μπορούσε, όμως, να θεωρηθεί ότι αντανακλά μια ευρωσκεπτικιστική τάση.

Στην ερώτηση 4 «Δες τα παρακάτω και πες μας την σημασία που έχουν για σένα» οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να επιλέξουν από έξι εναλλακτικές επιλογές ωφελειών από την ένταξή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τις απαντήσεις που δόθηκαν σε αυτό το ερώτημα μπορούμε να αντλήσουμε κάποια στοιχεία εξωστρέφειας στην ελληνική νεολαία, γεγονός που μας κάνει λίγο πιο αισιόδοξους, όχι όμως ικανοποιητικά. Στο ερώτημα ποια θεωρούν ως την πιο σημαντική δράση της Ε.Ε. οι νέοι Έλληνες που συμμετείχαν στην έρευνας επέλεξαν με υψηλό ποσοστό (85,9%) την ελευθερία μετακίνησης, εργασίας και σπουδών. Η «Εγγύηση της Νεολαίας», η ευρωπαϊκή δράση κατά της ανεργίας των νέων θεωρήθηκε επίσης σημαντική από τους νέους Ευρωπαίους, η δεύτερη καλύτερη επιλογή, με ποσοστό 85,1%. Η εξασφάλιση προοδευτικών αξιών και η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων που αποτρέπουν τις διακρίσεις λόγω φύλου, φυλής, θρησκείας, αναπηρίας ή ηλικίας κατέλαβε την τρίτη θέση με ποσοστό 82,6%. Ακολουθεί το κοινό, ισχυρό νόμισμα που διευκολύνει τις συναλλαγές, με ποσοστό 71,8%. Από την άλλη όμως πλευρά, η κατάργηση του κόστους περιαγωγής, ένα σημαντικό στοιχείο εξωστρέφειας και πρωτεύον στοιχείο διευκόλυνσης της επικοινωνίας ανά την Ευρώπη, έρχεται αρκετά χαμηλά στην κλίμακα των νέων στην Ελλάδα με μόνο το 56,5% να δίνει μεγάλη σημασία σε αυτό. Τέλος, λιγότερη σημασία δόθηκε στην προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών από τις ευρωπαϊκές Συνθήκες.

Το ζήτημα της οικονομικής κρίσης φαίνεται να διαπνέει όλες τις απαντήσεις των νέων στην έρευνα του μια τάση που συνάδει εν γένει με τα αποτελέσματα των ερευνών του ευρωβαρόμετρου του 2016 και 2017.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πέμπτη ερώτηση της έρευνας «Ποιες είναι οι πιο σημαντικές προκλήσεις που η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει;»,  η ανεργία και η έλλειψη δυναμικής ανάπτυξης καταλαμβάνουν προεξέχουσα θέση (93,2%). Η πρόκληση της μετανάστευσης και των προσφύγων βρίσκονται στη δεύτερη θέση (91,6%) και ακολουθεί η τρομοκρατία (88,6%). Η έλλειψη ενδιαφέροντος των πολιτών για συμμετοχή στην πολιτική συγκεντρώνει το 72%, ενώ η άνοδος των ακραίων λαϊκιστικών πολιτικών συγκεντρώνει το 69,6%. Ως λιγότερο σοβαρή πρόκληση θεωρείται η αύξηση του ανταγωνισμού από την Ασία και την Αμερική (51,7%).

Από την άλλη πλευρά σε επόμενο ερώτημα (ερώτηση 6) «Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Θέλεις να προχωρήσει και να ενδυναμωθεί η διαδικασία ενοποίησής της;» αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη ότι οι ερωτηθέντες τάχθηκαν υπέρ της περαιτέρω ολοκλήρωσης, με υψηλό ποσοστό (84%). Όμως, αν και τα δύο ερωτήματα (ερώτημα 5 και ερώτημα 6) κινούνται γύρω από τον ίδιο θεματικό πυρήνα, παρατηρείται ένα χάσμα της τάξης σχεδόν του 23% μεταξύ της στήριξης των νέων Ελλήνων στο ευρωπαϊκό εγχείρημα και της στήριξης της περαιτέρω ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης από αυτούς. Αυτό είναι ένα από τα βασικά σημεία στα οποία διαπιστώνεται μια αντιφατική συμπεριφορά της ελληνικής νεολαίας απέναντι στην Ευρώπη. Συγκρίνοντας το ποσοστό στήριξης των νέων αυτής της έρευνας στην περαιτέρω ολοκλήρωση με τα αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου του 2017, το ποσοστό τους θα μπορούσε με κάποια επιφύλαξη να χαρακτηρισθεί ως υψηλότερο: Πρέπει να επισημανθεί ότι στην προαναφερθείσα έρευνα του ευρωβαρομέτρου η υποστήριξη των Ελλήνων στην περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση διαφέρει σημαντικά ανάλογα με την εκάστοτε πολιτική, δίνοντας, ως αναμενόταν, πρωτεύοντα ρόλο σε θέματα που αφορούν την ενίσχυση της παρουσίας των νέων στην οικονομική ζωή της χώρας.

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι μόνο το 83,6% των νέων Ελλήνων γνώριζαν το Erasmus + (ερώτηση 7). Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι το ποσοστό του 16,4% που δεν είναι εξοικειωμένο με το Erasmus+ δικαιολογείται  από το ότι σε αυτή την έρευνα δεν συμμετείχαν μόνο φοιτητές από τους οποίους και για τους οποίους εδραιώθηκε το Πρόγραμμα αυτό.  Ωστόσο, πλέον το Erasmus+ δεν περιορίζεται στους φοιτητές αλλά δίνει τη δυνατότητα σε νέους και νέες, άτυπες ομάδες, άτομα και οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της Νεολαίας να ταξιδέψουν στο εξωτερικό και να συμμετέχουν σε προγράμματα Ανταλλαγής Νέων, να υλοποιήσουν Ευρωπαϊκή Εθελοντική Εργασία και να συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά σεμινάρια και διακρατικές συναντήσεις. Στόχος των προγραμμάτων αυτών είναι οι νέοι να γνωρίσουν την Ευρώπη, τους θεσμούς της, να συμμετέχουν στη δημοκρατική ζωή του τόπου τους και να συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας εργασίας στον τομέα της Νεολαίας. Το ποσοστό 16,4% των νέων που δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν το πρόγραμμα είναι αρκετά υψηλό, δεδομένου ότι το πρόγραμμα Erasmus+ είναι το βασικό πρόγραμμα για τους νέους της Ε.Ε. και βασίζεται σε μια θεμελιώδη ελευθερία της Ένωσης, την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων. Από αυτή την απάντηση (αλλά και από άλλες) φαίνεται, μεταξύ άλλων, και η αποτυχία του ελληνικού σχολείου να μεταδώσει στους μελλοντικούς έλληνες πολίτες τη σημασία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και να τους εξοικειώσει με τα οφέλη από τη συμμετοχή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σε ό,τι αφορά το ερώτημα 8 «Ποιο είναι το ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο που συζήτησε την πρόταση να δοθεί σε κάθε νεαρό Ευρωπαίο που συμπληρώνει το 18ο έτος ζωής του ένα δελτίο Interail για δωρεάν ταξίδι στην Ευρώπη», το 48,42% των νέων Ευρωπαίων απάντησε σωστά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το 31,45% απάντησε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων, το 23,95% απάντησε το Συμβούλιο της Ευρώπης και το 9,71% απάντησε η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Δεν μπορούμε να αντλήσουμε συμπεράσματα ιδιαίτερης σημασίας από αυτό το ερώτημα σχετικά με τη στάση που κρατούν οι νέοι Έλληνες για την Ε.Ε.

Στο τελευταίο ερώτημα του «τι θέλετε να κάνει η Ευρώπη για να φέρει τους νέους πιο κοντά» για άλλη μια φορά φαίνεται ότι το ζήτημα της οικονομικής κρίσης έχει επηρεάσει τις απαντήσεις των νέων: η δημιουργία ενός φορέα εύρεσης εργασίας συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ποσοστό. Συγκεκριμένα το 56,6% απάντησε η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Γραφείου Εργασίας, το 40% η απλοποίηση και ενίσχυση των υφιστάμενων προγραμάτων κινητικότητας, το 27,2% η διδασκαλία ενός κοινού μαθήματος για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλα τα κράτη μέλη και το 24,7% η επένδυση σε ενημερωτικές εκστρατείες. Φαίνεται ότι οι νέοι στην Ελλάδα επηρεάζονται πραγματικά από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και ότι ένας από τους βασικούς τους προβληματισμούς είναι να βρουν μια θέση στην αγορά εργασίας.

Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας για τους νέους, η στάση τους εν γενει θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως δειλά θετική προς την Ευρώπη αλλά με αντιφάσεις. Οι απαντήσεις των νέων εμφανίζονται σχετικά ακατέργαστες και επιδερμικές και μας οδηγούν για άλλη μια φορά να αναζητήσουμε τους υπαίτιους (όπως και σε άλλες έρευνες των τάσεων της κοινωνίας ή ομάδων αυτής) στην ελλιπή ευρωπαϊκή παιδεία που παρέχεται από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (σε όλες τις βαθμίδες του) καθώς και στα λαϊκιστικά μηνύματα που μεταδίδονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε Ελλάδα και Ευρώπη.

Ένα απλό αλλά σημαντικό βήμα στη βελτίωση της εκπαιδευτικής πολιτικής βασίζεται στα ίδια τα εργαλεία που παρέχει η πολιτική για την νεολαία της Ε.Ε. (Youth policy) και στη βέλτιστη εφαρμογή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (θεωρώντας ότι τα προγράμματα Erasmus είναι σχετικώς ενσωματωμένα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αν και εκεί υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης).  Η Βασική Δράση 1/ ΚΑ1 του Erasmus+ αφορά στη μαθησιακή κινητικότητα προσωπικού σχολικής εκπαίδευσης και προσφέρει την ευκαιρία σε στελέχη σχολικών μονάδων δημοσίων και ιδιωτικών φορέων να βιώσουν μια μαθησιακή εμπειρία σε μια άλλη χώρα. Η συμμετοχή σχολείων σε αυτήν τη δράση του Erasmus+ θα πρέπει να ενισχυθεί και υποστηριχθεί. Σύμφωνα με τη σχετική ιστοσελίδα του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), δικαίωμα υποβολής αιτήσεων στα σχέδια κινητικότητας προσωπικού σχολικής εκπαίδευσης έχουν όλα σχολεία (ιδρύματα που παρέχουν γενική, επαγγελματική, ή τεχνική εκπαίδευση οποιουδήποτε επιπέδου προσχολικής έως και ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) αλλά και ο συντονιστής μιας εθνικής κοινοπραξίας κινητικότητας (αίτηση κοινοπραξίας).

Ένα επίσης απλό βήμα που θα μπορούσε ήδη να έχει γίνει είναι ο νέος θεσμός της θεματικής εβδομάδας που εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά κατά το σχολικό έτος 2016-2017 να περιελάμβανε και ενημέρωση για τα οφέλη αλλά και για τον τρόπο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας για τη θεματική εβδομάδα, κατά το σχολικό έτος 2016-2017 η θεματική εβδομάδα έχει τίτλο «Σώμα και Ταυτότητα» και εστίαζε σε τρεις βασικούς άξονες: α) τη διατροφή και την ποιότητα ζωής, β) την πρόληψη του εθισμού και των εξαρτήσεων και γ) τις έμφυλες ταυτότητες. Να αφιερωθεί μόνο μια εβδομάδα σε θέματα Ε.Ε. δε θα αρκούσε αλλά όμως σε κάθε περίπτωση θα αποτελούσε μια θετική αλλαγή.

Τα προαναφερθέντα αποτελούν σχετικά μικρές παρεμβάσεις που θα συνέβαλαν στην εξοικείωση των μαθητών με την Ευρωπαϊκή Ένωση και στην τήρηση μιας λιγότερο επιφανειακής και αντιφατικής στάσης, λιγότερο επιρρεπούς στα μηνύματα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Ο σχεδιασμός ενός κοινού μαθήματος με ενδεχόμενο τίτλο «Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση; Μια σύντομη ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» σε κάποια τάξη του Γυμνασίου θα αποτελούσε μια ακόμη πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση του προβλήματος όμως θα απαιτούσε μια συλλογική ευρωπαϊκή απόφαση.

*Διαβάστε στην σελίδα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ το άρθρο των Γιάννη Μαστρογεωργίου και Εύης Χατζηανδρέου με τίτλο “Με αντιφάσεις προς την Ε.Ε.” με τον περαιτέρω σχολιασμό της Έρευνας

Μεινετε Ενημερωμενοι

Εγγραφείτε στο Newsletter μας και μείνετε ενημερωμένοι για τις τελευταίες εξελίξεις του Δικτύου.

Social Media

Ακολουθήστε μας στα κοινωνικά μας κανάλια και ενημερωθείτε για τα τελευταία νέα του Δικτύου.

ΔΙΚΤΥΟ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη

Διεύθυνση: Αθανάσιου Διάκου 20, 11743, Αθήνα, Αττική
Τηλ: (+30) 2109247814
Email: info@todiktio.eu