Η τελευταία σύνοδος κορυφής δεν πρόσφερε νέα δεδομένα στο θέμα της διαχείρισης των προσφυγικών ροών, καθώς η εκρηκτική – κυριολεκτικά – κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας, μετέθεσε το ενδιαφέρον στη νέα σύνοδο της 7ης Μαρτίου. Η απόφαση που ελήφθη ήταν κάτι σαν «ασφαλιστικά μέτρα» μέχρι την ετυμηγορία της νέας συνόδου.
Η Ένωση εδράζεται σε αξίες και σκοπούς. Υπάρχουν, όμως, και οι άγραφες αρχές που συνέχουν το οικοδόμημα. Μία από αυτές και ίσως η σημαντικότερη είναι η αλληλεγγύη, η συνεννόηση. Αυτό που βιώνει με αφορμή το προσφυγικό ζήτημα η ΕΕ είναι η σταδιακή διάβρωση αυτής της αυτονόητης αρχής επωφελούς συνύπαρξης. Η δε προοπτική αποχώρησης της Βρετανίας από την Ένωση θα ενισχύσει ενδεχομένως τα κεντρόφυγα φαινόμενα.
Πάγια εκτίμηση του ΔΙΚΤΥΟΥ και άλλων αναλυτών, είναι πώς ο,τι και αν αποφασιστεί στη σύνοδο κορυφής για το προσφυγικό, η λύση βρίσκεται στον πόλεμο στη Συρία. Όλες οι άλλες επιμέρους προτάσεις μόνο ως μπάλωμα μπορούν να θεωρηθούν και σίγουρα δεν λύνουν το πρόβλημα.
Η παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο πέρα από τις διακρατικές αντεγκλήσεις και τις επιχειρησιακές παρεξηγήσεις, στο μόνο που θα συμβάλει δεν θα είναι στη μείωση της ροής των προσφύγων, αλλά στην αύξηση της ταρίφας των διακινητών. Ήδη η χώρα βιώνει την πρώτη φάση του κλεισίματος των συνόρων. Στην Ειδομένη στοιβάζονται άνθρωποι. Στην περίπτωση που η κατάσταση αυτή συνεχιστεί δεν θα ανακοπεί η πορεία των προσφύγων προς την Ευρώπη. Η ροή αυτή είναι σαν το νερό που όταν βρίσκει εμπόδιο συνεχίζει από αλλού τη διαδρομή του, δεν σταματά όμως…
Κάμερον – ΕΕ: και μαζί και μόνοι
Σε πρόσφατη ανάλυση του ΔΙΚΤΥΟΥ για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Βρετανίας – ΕΕ, είχαμε υπογραμμίσει τη σημασία των συζητήσεων για την εξέλιξη όχι τόσο της διμερούς σχέσης, αλλά της συνειδητοποίησης και αποδοχής εκ μέρους της ΕΕ, ότι η ενοποίηση είναι μία διαδικασία ανεπίστρεπτη. Αυτό παραμένει και μετά τη σύνοδο το διά ταύτα που πρέπει να μας απασχολεί , καθώς ο ιδιαίτερος ρόλος του «εντός εκτός και επί ταυτά» που διατηρεί για τον εαυτό της η Βρετανία, δεν πρόκειται στο εγγύς μέλλον να αναιρεθεί. Το ερώτημα είναι βασικά ένα και βαθύ, πώς μπορεί η Ε.Ε. να προχωρήσει σε μια διαρκώς στενότερη ένωση, όταν ένα από τα πιο σημαντικά της κράτη-μέλη απολαμβάνει μιας εξαίρεσης; Τα σχέδια του πυρήνα της Ευρώπης -όσα εφαρμόζονται μόνο από μια μερίδα κρατών-μελών- δεν μπορούν να είναι η απάντηση. Δεν λειτούργησαν καλά κατά το παρελθόν. Η Ε.Ε. έχει εγκαθιδρύσει έναν νομικό μηχανισμό που επιτρέπει σε εννιά χώρες να επιδιώξουν βαθύτερη ενοποίηση. Αν διχάσεις όμως, μια ένωση, τότε καταλήγεις στη διάλυση. Δεν μπορείς να έχεις και τα δύο.
Το ίδιο έργο με τη Βρετανία η Ευρώπη το έχει ξαναζήσει. Πολλά, όμως, έχουν αλλάξει από τότε που ο Harold Wilson έπαιξε το ίδιο παιχνίδι και κέρδισε το 1975: η ΕΕ, πλέον έχει 28 αντί για εννέα μέλη, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολη κάθε μεταρρύθμιση. Αυτό εξηγεί εν πολλοίς γιατί η εκτίμηση μας είναι ότι η συμφωνία της ΕΕ και της Βρετανίας, δεν θα αλλάξει άρδην τη σχέση της Βρετανίας με την Ένωση, ούτε θα βοηθήσει τον Κάμερον να κερδίσει το δημοψήφισμα.
Δεν είναι μόνο οι βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος που δεν θα πειστούν εύκολα, αλλά οι πολίτες που εκτιμούν παγίως ότι η ΕΕ είναι δυσκίνητη και δύσκολο να μεταρρυθμιστεί. Η καλύτερη ευκαιρία του Κάμερον θα είναι αν καταφέρει να μετατοπίσει τη συζήτηση από τις μεταρρυθμίσεις σε έναν πιο «ευγενή» στόχο, μακριά από τα επιχειρήματα σχετικά με τις τραπεζικές εγγυήσεις και τα οφέλη του City και τους μετανάστες, προς μία ουσιαστική συζήτηση για το πώς να εξασφαλίσει καλύτερα τα συμφέροντα της Βρετανίας στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Εκεί θα έχει πιθανότητες η μεγάλη εικόνα να υπερβεί τη μικρή.
Αστάθεια στην Τουρκία
Την περασμένη εβδομάδα τρομοκρατικά χτυπήματα σκόρπισαν το θάνατο στην Τουρκία. Η γείτονα χώρα φαίνεται ότι εμπλέκεται όλο και πιο πολύ σε έναν κύκλο βίας με αβέβαιη εξέλιξη. Η απάντηση στο ερώτημα γιατί βρέθηκε η Τουρκία σε αυτή τη δύσκολη θέση, πρέπει – ίσως και κάπως αφοριστικά – να τοποθετηθεί χρονικά στο 2011. Η Αραβική Άνοιξη προκάλεσε μία σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις και ως τα τέλη του 2012 είχαν ανατραπεί 4 Κυβερνήσεις Αραβικών χωρών. Η ελπίδα ότι αυτά τα γεγονότα θα έφερναν κάτι καλύτερο για τον αραβικό κόσμο παντρεύοντας την αραβική παράδοση με μία, οιονεί δυτικού τύπου, δημοκρατία, ήταν έντονη.
Τότε στην Άγκυρα προέκυψε η άποψη να γίνει η Τουρκία η ηγέτιδα δύναμη ενός μεγάλου Αραβο-Σουνιτικού κόσμου. Αυτή η πρόθεση αφενός οδήγησε την Τουρκία στο να γυρίσει την πλάτη στην Ευρώπη και αφετέρου να εμπλακεί στο συριακό εμφύλιο υποστηρίζοντας και συνδράμοντας διάφορες ακραίες σουνιτικές ομάδες. Έτσι, η Τουρκία γλίστρησε στο τέλμα του συριακού εμφυλίου…κάποια στιγμή αναγκάστηκε να κάνει πίσω κατόπιν αμερικανικών πιέσεων, αλλά τώρα βρίσκεται ανάμεσα από τη μία στο ISIS που θεωρεί ότι η Τουρκία το εγκατέλειψε και από την άλλη στους Κούρδους που ενώ ζητούσαν τουρκική κάλυψη απέναντι στο ISIS (Κομπάνι), βρέθηκαν μόνοι τους να πολεμούν τους τζιχαντιστές.
Οι εξελίξεις αυτές στην Τουρκία αφορούν και την Ελλάδα. Εδώ και πολλά χρόνια πάγια ελληνική στρατηγική είναι η Τουρκία να μένει όσο γίνεται πιο σταθερή στην ευρωπαϊκή της επιλογή, τίποτε όμως δεν προοιωνίζεται ότι η Τουρκία θα παραμείνει με όσα συμβαίνουν γύρω της και μέσα της.
Τα χρόνια της μη κανονικότητας
Η χώρα εδώ και έξι χρόνια βαδίζει πότε αργά και ελαφρώς σταθερά πότε γρήγορα και με πλήρη αστάθεια. Λείπει η κανονικότητα. Ο προγραμματισμός. Και αυτό προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις με διαλυτικά φαινόμενα. Η μετακύλιση στο μέλλον είναι το εθνικό σπορ και η κυβερνητική πρακτική ετών.
Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα. Είναι όμως η μόνη που εδώ και έξι χρόνια δεν έχει αποκαταστήσει μία στοιχειώδη κανονικότητα. Ο χρόνος έχει σταματήσει στο Καστελόριζο το 2010 και έκτοτε ζούμε τη μέρα της μαρμότας. Όλα επαναλαμβάνονται και όσα γίνονται για πρώτη φορά έχουν ξεφτισμένο περιτύλιγμα από το παρελθόν.
Η ρητορική της κυβέρνησης όπως καταγράφεται από ρεπορτάζ εφημερίδων και από τον τρόπο της διαπραγμάτευσης με τους Θεσμούς εντοπίζεται στο καινοφανές: «Δεν είμαστε χειρότεροι από τους προηγούμενους». Η λογική αυτή της Κυβέρνησης διέπει οριζόντια την πολιτική της. Στην αδειοδότηση των καναλιών: «καλά, τώρα άρχισαν τα προβλήματα και κόπτονται τα κόμματα της διαπλοκής ότι θα υπάρξουν άνεργοι δημοσιογράφοι; Εδώ και μήνες απολύονται δημοσιογράφοι, αλλά δεν μίλησαν τα κόμματα της διαπλοκής!»
Στην εφαρμογή του προγράμματος – Μνημονίου: «γιατί δήθεν πειράζει τα μνημονιακα κόμματα η κυβερνητική πολιτική; Τα ίδια μνημόνια μ’ αυτούς δεν εφαρμόζει η κυβέρνηση;»
Απλουστευτικές και απολίτικες απαντήσεις ως αμφιθεατρικά τσιτάτα που πιστοποιούν την έλλειψη ουσιαστικών επιχειρημάτων.
Η εκτίμηση του ΔΙΚΤΥΟΥ είναι ότι ένα από τα λίγα επικοινωνιακά όπλα που διαθέτει η Κυβέρνηση είναι η «μάχη» κατά της διαπλοκής που εξελίσσεται στο μέτωπο των καναλιών. Το επιχείρημα αυτό η Κυβέρνηση θα το «τεντώσει» όσο πάει, ακόμα και σε αρνητική για την Κυβέρνηση απόφαση από το ΣτΕ, ο σκοπός της σύγκρουσης με τη διαπλοκή και τα συμφέροντα θα έχει επικοινωνιακά επιτευχτεί…αρκεί για να αναστρέψει την εικόνα; Δύσκολο.
Αριστερά και κοινωνική αδικία…
Μία από τις βασικές προεκλογικές (Ιανουάριος και Σεπτέμβριος) υποσχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ ήταν η ελάφρυνση των στρωμάτων με χαμηλό εισόδημα από τα βάρη των προγραμμάτων προσαρμογής. Τα συνήθη υποζύγια δεν θα πλήρωναν πλέον το μεγαλύτερο μέρος του δημοσιονομικού κόστους, αφού θα μειωνόταν η τρύπα της φοροδιαφυγής.
Όταν, όμως, διαβάζει κανείς τα αποτελέσματα από τους άμεσους και έμμεσους φόρους του 2015, θα διαπιστώσει την αναντιστοιχία λόγων και έργων. Τα έσοδα από τους φόρους που κατέβαλαν οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι ήταν 11% περισσότερα από τα αντίστοιχα του 2014! Εκείνοι δηλαδή, που υποτίθεται ότι συνιστούσαν την προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής της Κυβέρνησης, αντί να πληρώσουν λιγότερα πλήρωσαν περισσότερα! Όσο σίγουρο είναι ότι η μεσαία τάξη και οι μισθοσυντήρητοι απέτρεψαν με τη νομιμότητα τους το οικονομικό Βατερλό του 2015, άλλο τόσο είναι, πλέον, αναντίρρητο ότι δεν γίνεται να συνεχιστεί η φορολογική πολιτική των τελευταίων ετών. Η κοινωνική δικαιοσύνη που υποσχέθηκε η Κυβέρνηση αν δεν αποτυπωθεί στο υπό κατάρτιση φορολογικό νομοσχέδιο, θα συνιστά τη μεγαλύτερη πολιτική αναντιστοιχία της που θα πιστοποιείται εύκολα με στοιχεία όπως τα παραπάνω.
Οι αγρότες μπροστά
Μία από τις δημοσκοπικές εκπλήξεις των ημερών ήταν η καθολική αποδοχή των πολιτών στις αγροτικές κινητοποιήσεις, όπως αποτυπώθηκε στην έρευνα της MRB. Ενώ ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι περίπου 55% των πολιτών υποστηρίζουν ακραίες ενέργειες όπως ο αποκλεισμός αεροδρομίων, τελωνείων και το κλείσιμο των δρόμων!
Οι αγρότες βρέθηκαν στην πρωτοπορία απέναντι στην Κυβέρνηση συσπειρώνοντας γύρω τους – παθητικά ή μη- και άλλες επαγγελματικές ομάδες. Οι αγρότες σύμφωνα με την ακτινογραφία της ψήφου του Σεπτεμβρίου από την Public Issue παρουσίασαν τη μεγαλύτερη αρνητική μεταβολή από όλες τις υπόλοιπες επαγγελματικές ομάδες ως προς την ψήφο στο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ παράλληλα έδειξαν τη μεγαλύτερη θετική μεταβολή ως προς τη ΝΔ μετά τους εργοδότες. Ως εκ τούτου πρόκειται για ένα τμήμα του πληθυσμού που δεν είχε ούτε και είναι εύκολο να αποκτήσει στενές επαφές με τον αστικό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ που είναι η παραδοσιακή του δύναμη.
Αυτό όμως, σε καμία περίπτωση δεν υποβαθμίζει την αλλαγή του κοινωνικού υποκειμένου της πρωτοπορίας των διεκδικήσεων των αγροτών που βγήκαν δυναμικά μπροστά το τελευταίο διάστημα. Η εξέλιξη αυτή συνιστά μία σημαντική παράμετρο που πρέπει να την παρακολουθήσει το πολιτικό σύστημα για να βγάλει σωστά συμπεράσματα για τις νέες τάσεις που κυοφορούνται στην κοινωνία.
Ο γόρδιος δεσμός του συνταξιοδοτικού συστήματος
Πριν από λίγες ημέρες το ΔΙΚΤΥΟ παρουσίασε τη δική του πρόταση για μία συναινετική και ριζική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος, το Σχέδιο «Ν». Στην πρόταση αυτή ανταποκρίθηκαν ήδη θετικά το ΠΟΤΑΜΙ, η ΝΔ και η ΔΗΜΑΡ. Το ΔΙΚΤΥΟ θα συνεχίσει την προσπάθεια καλλιέργειας συναίνεσης πάνω σε αυτό το μείζον εθνικό με το βλέμμα προσανατολισμένο κυρίως στις νέες γενιές. Από τον παρακάτω πίνακα γίνεται φανερό το μέγεθος του προβλήματος και της αδικίας που έχουν δημιουργήσει οι πολιτικές πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, καθώς στην ηλικία μέχρι 60 ετών εντοπίζεται σχεδόν το 13% των συνταξιούχων και το 14% των συντάξεων, με μέση σύνταξη αρκετά υψηλότερη των υπολοίπων (51-65), ενώ οι συνταξιούχοι 61-65 αποτελούν σχεδόν το 12% και οι συντάξεις τους σχεδόν το 15,3%.
Η πορεία της συνταξιοδοτικής δαπάνης σήμερα έχει τελείως εκτροχιαστεί. Η δύσκολη αυτή κατάσταση θα επιδεινωθεί έτι περαιτέρω εξαιτίας της επίμονης ύφεσης που ταλανίζει την ελληνική οικονομία.
Το Ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα εξυπηρέτησε το 2015 περίπου 2.660.000 συνταξιούχους, εκ των οποίων, 230.000 (το 8,66%) αφορούν σε συντάξεις αναπηρίας (που απορροφούν περίπου το 6,2% της συνολικής συνταξιοδοτικής δαπάνης). Προφανώς το βασικό πολιτικό ζήτημα, αφορά στους υπόλοιπους 2.430.000, οι οποίοι εισπράττουν 2,2 δις Ευρώ το μήνα!
Πίνακας 1: Ηλικιακή κατανομή συνταξιούχων και συνταξιοδοτικής δαπάνης (γήρατος και θανάτου)
Γιάννης Μαστρογεωργίου, Διευθυντής Δικτύου
Γιώργος Παπούλιας, Πολιτικός Επιστήμονας, συνεργάτης Δικτύου