Βασικά σημεία μιας συνομιλίας του νομπελίστα Χ. Πισσαρίδη με την προέδρο του ΔΙΚΤΥΟΥ Α. Διαμαντοπούλου:
Ατομική ελευθερία – κοινωνική αποστασιοποίηση – δημοκρατία – χρήση της τεχνολογίας – εξωτερικότητα.
Η πρόεδρος του ΔΙΚΤΥΟΥ Άννα Διαμαντοπούλου αναφέρει σχετικά με την πρόσφατη συνομιλία που είχε με τον νομπελίστα Οικονομολόγο και μελος της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής του ΔΙΚΤΥΟΥ με αφορμή την εξελισσόμενη υγεινομική κρίση: “Σ αυτή την τόσο διαφορετική εποχή είναι επόμενο να ανταλλάσσουμε απόψεις αναλύοντας την παρούσα κρίση, θέτοντας και προσπαθώντας να απαντήσουμε ερωτήματα που αφορούν αλλαγές στη ζωή μας (οικονομία, χρήση της νέας τεχνολογίας, δημοκρατία, επανασύσταση της κοινωνίας) και χαρτογραφώντας την επόμενη μέρα. Στο πλαίσιο αυτό είχα μια ενδιαφέρουσα διαδικτυακή συνομιλία με τον Ελληνοκύπριο νομπελίστα οικονομολόγο και μέλος της διεθνούς επιτροπής του ΔΙΚΤΥΟΥ Χριστόφορο Πισσαρίδη. Στοιχεία της σκέψης του (πάντα μεγάλης σημασίας) μοιράζομαι σήμερα μαζί σας.”
Ο Sir Χριστόφορος Πισσαρίδης είναι Regius Καθηγητής στο London School of Economics και καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Ειδικεύεται στα οικονομικά των αγορών εργασίας, στην μακροοικονομική πολιτική, στην οικονομική ανάπτυξη και στις διαρθρωτικές αλλαγές. Του απονεμήθηκε Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών, από κοινού με τους Dale Mortensen του πανεπιστημίου Northwestern και του Peter Diamond του MIT, για το έργο του στην ανάλυση των αγορών με τριβές. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του πολλές φορές φορές επηρεάζουν άμεσα τις αποφάσεις των Κυβερνήσεων. Προ δεκαημέρου δημοσίευσε στους “Financial Times” ένα άρθρο για την αναγκαιότητα στήριξης των ελεύθερων επαγγελματιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας από την Βρετανική Κυβέρνηση. Η άποψή του μερικές μέρες αργότερα υιοθετήθηκε από τον υπουργό οικονομικών της Αγγλίας.
Ακολουθούν οι σκέψεις του καθηγητή Πισσαρίδη:
«Οι μέρες που ζούμε είναι πράγματι ανησυχητικές όχι μονάχα εξαιτίας του άμεσου και σημαντικού φόβου για την υγεία των ανθρώπων αλλά επίσης και για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες, που αναπόδραστα έπονται. Σε πρόσφατο άρθρο, που δημοσιεύθηκε στους “Financial Times” επισημαίνονται τα διλλήματα που προέκυψαν από τη διαχείριση της πληροφορίας στην Κίνα κατά την περίοδο ελέγχου της πανδημίας. Δεδομένης της υψηλής μεταδοτικότητας του νέου ιού, θεωρώ πως η νομική διασφάλιση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι απαραίτητη. Παρόλα αυτά, η υλοποίηση μαζικών τεστ ανίχνευσης της νόσου στον γενικό πληθυσμό, έτσι όπως αυτά εφαρμόστηκαν στη Γερμανία και στη Νότιο Κορέα, μπορεί να αμβλύνει την αιχμηρότατα αλλά ακόμη και να περιορίσει την εφαρμογή των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης.
Η Γερμανία και η Νότιος Κορέα ξεχωρίζουν για την έγκαιρη μαζική εφαρμογή των τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού στο γενικό πληθυσμό. Η πληθώρα των τεστ ανίχνευσης στο αρχικό στάδιο διασποράς του κορωνοϊού υπήρξε νευραλγικός παράγοντας για την επιτυχή διαχείριση της νόσου. Καθώς ο κορωνοϊός εξαπλωνόταν στην Ευρώπη και στον κόσμο πολλές χώρες σταδιακά αύξησαν τον αριθμό των τεστ. Η Ελλάδα επίσης διαχειρίστηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικά την κρίση του κορωνοϊού, παρόλο που ο αριθμός των τεστ ανίχνευσης στον πληθυσμό της παρέμεινε πολύ χαμηλός. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως, η Νότιος Κορέα ήταν έτοιμη, αναφορικά με τα τεστ ανίχνευσης, καθώς είχε ήδη διαχειριστεί στο παρελθόν την επιδημία του SARS και παρέμενε σε ετοιμότητα για το ενδεχόμενο νέας επιδημίας. Η εκτενής ανίχνευση στα πρώιμα στάδια εξάπλωσης του covid-19 στη Νότιο Κορέα και στην Γερμανία, επέτρεψε την υιοθέτηση μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης που δεν είναι τόσο δραστικά και εκτεταμένα, σε σύγκριση με όσα εφαρμόστηκαν στην Κίνα και στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Η επαφή, επί παραδείγματι, ανάμεσα σε ανθρώπους που είναι αρνητικοί στον ιό επιτρέπεται στη Νότιο Κορέα. Η πρακτική της Ν. Κορέας βοήθησε στην αποφυγή της ιδιόμορφης κατάστασης που επικρατεί στη Βρετανία, όπου δεν μπορεί κανείς να επισκεφθεί τους ηλικιωμένους γονείς του ή που άνθρωποι σαν και εμάς δεν μπορούν να δούνε τα παιδιά τους που μένουν δίπλα εξαιτίας της πιθανότητας μετάδοσης του ιού. Την ίδια στιγμή η θνητότητα στη Ν. Κορέα (σύνολο θανάτων: 237) και στη Γερμανία (σύνολο θανάτων: 4,939) παραμένει σημαντικά χαμηλή. Η Κίνα βέβαια είχε επίσης παρόμοια εμπειρία με την επιδημία του SARS αλλά δεν είχε προετοιμαστεί κατάλληλα για το ενδεχόμενο να επαναληφθεί κάτι αντίστοιχο».
«Η χώρα όμως που μέχρι σήμερα ξεχώρισε στην Ευρώπη και κινήθηκε ταχύτατα και μακράν του αναμενόμενου (ιδιαίτερα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες πολυπληθείς Ευρωπαϊκές χώρες) είναι η Γερμανία, όπως πρόσφατα παραδέχθηκε στο BBC Βρετανός αξιωματούχος. Μάλιστα επεξήγησε τη θέση του τονίζοντας πως πίσω από αυτή την επιτυχία της Γερμανίας (αναφορικά με την έγκαιρη και ευρεία εφαρμογή τεστ ανίχνευσης) βρίσκεται η εταιρεία “Roche”, η οποία είχε τη δυνατότητα να έχει άμεσα διαθέσιμα τα τεστ (χωρίς να γνωρίζουμε αν τα διέθεσε δωρεάν). Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως η Γερμανία μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει συνολικά 1,728,357 τεστ ανίχνευσης (δηλαδή 20,629 τεστ ανά εκατομμύριο πολίτες), η Ιταλία 1,450,000 (23,985 τεστ ανά εκατομμύριο πολίτες), η Ελβετία και η Πορτογαλία υλοποίησαν κατά μέσο όρο 26,500 τεστ ανά εκατομμύριο πολίτες την ίδια στιγμή που το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι σήμερα διενήργησε μόλις 7,886 ανά εκατομμύριο πολίτες. Όμως ένα καλό μάθημα που διδασκόμαστε από τα παραπάνω είναι το εξής: Αφού η Νότιος Κορέα κατάφερε να παραδειγματιστεί από τον SARS και προετοιμάστηκε πολύ καλά για την επόμενη επιδημία, εμείς στην Ευρώπη γιατί δεν διδαχθήκαμε από το παρελθόν; Η επιδημία του SARS συνέβη στον 21ο αιώνα σε μια εποχή δηλαδή που η ψηφιοποίηση επέτρεπε και επιτρέπει την ευρεία διαθεσιμότητα της πληροφορίας. Μήπως όμως πιστέψαμε πως αυτοί οι επικίνδυνοι ιοί ήταν πρόβλημα αποκλειστικά των Ασιατικών χωρών και πως εμείς στην Ευρώπη θα παραμέναμε απρόσβλητοι;»
«Παρόλο που η διατήρηση της ελευθερίας αποτελεί, από τους Έλληνες κλασσικούς μέχρι και σήμερα, τον πυρήνα του συστήματος αξιών κάθε Δυτικής κοινωνίας, υπάρχουν στη σημερινή πραγματικότητα δυο συνθήκες υπό τις οποίες ακόμη και οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι θα δικαιολογήσουν την επιβολή αυστηρών περιορισμών στην ατομική ελευθερία. Οι δύο αυτές συνθήκες έχουν δημιουργηθεί από «εξωτερικότητες» δηλαδή από καταστάσεις που δημιουργούνται όταν οι πράξεις ενός η περισσοτέρων ατόμων ή η δυναμική μιας κατάστασης έχει αρνητική επίπτωση στην ευμάρεια ενός άλλου ή άλλων ατόμων και το κόστος της αρνητικής επίπτωσης δεν μπορεί να υπολογιστεί καθώς δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία.
Υπάρχει λοιπόν πρωτίστως μια δημοσιονομική εξωτερικότητα. Ως φορολογούμενοι συνεισφέρουμε στη θεραπεία ενός ανθρώπου που νοσεί. Συνεπώς η κυβέρνηση, που είναι η κατεξοχήν αρχή προστασίας των συμφερόντων μας ως φορολογούμενων, οφείλει να λάβει μέτρα, ώστε να περιοριστεί η διασπορά της νόσου. Ακολούθως, σε περιόδους και σε περιοχές έξαρσης των μεταδιδόμενων νοσημάτων η κοινωνική επαφή ανάμεσα σε έναν άνθρωπο που έχει προσβληθεί από τον μεταδιδόμενο ιό και σε έναν υγιή άνθρωπο θα οδηγήσει σε μόλυνση του υγιούς. Ο φορέας όμως της νόσου δεν θα αποζημιώσει για την απώλεια της υγείας (ενός ανεκτίμητου αγαθού) τον άνθρωπο που, ενώ αρχικά ήταν υγιής, τελικά νόσησε. Συνεπώς, και πάλι η κυβέρνηση οφείλει να προστατέψει την υγεία μας, ενός αγαθού δηλαδή το οποίο δεν έχει εμπορική αξία και δεν καθορίζεται από τα πλαίσια καμίας αγοράς. Υπό αυτό το πρίσμα επίσης πιστεύω πως δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για την άνετη στάση της Σουηδίας εκτός και αν σχεδιάζουν να πραγματοποιήσουν άμεσα τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού σε ολόκληρο τον πληθυσμό τους και εντοπίσουν όσους νοσούν».