του Αχιλλέα Δημητριάδη,
Δικηγόρου,
Προέδρου Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου
I. Εισαγωγή
Αφορμή για αυτό το κείμενο ήταν η θαυμάσια διαδικτυακή συζήτηση με την πρώην Επίτροπο Άννα Διαμαντοπούλου και την Δρ Θεανώ Καλαβανά στις 8 Απριλίου 2020 με θέμα «Πανδημία Κορωνοϊού, προστασία της υγείας, θεμελιώδεις ελευθερίες και ψηφιακός κόσμος». Εστιάζω την δική μου παρέμβαση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
II.Τεράστια Κρίση
Η ταχύτητα εξάπλωσης και οι διαστάσεις της πανδημίας είναι πρωτοφανείς. Μάλιστα η ανασφάλεια των επιπτώσεων, δημιούργησε μια μορφή τρόμου η οποία δεν έμεινε χωρίς χρήση από Κυβερνήσεις. Το αν έγινε κατάχρηση ή όχι θα φανεί.
Ευτυχώς έχουμε την πολυτέλεια να τα συζητούμε, παρ’ όλο το τίμημα που πληρώνει η ανθρωπότητα.
Ποια Δικαιώματα επηρεάστηκαν;
III. Δικαιώματα
Πρώτο θύμα των περιοριστικών μέτρων ήταν το δικαίωμα σε διακίνηση και συνάθροιση. Δεδομένης της μορφής εξάπλωσης ήταν αναγκαίο και θα έλεγα ανάλογο των περιστάσεων. Δεν βλέπω πως Συνταγματικές διατάξεις θα μπορούσαν να εμποδίσουν αυτή την επέμβαση.
Όμως δεν μπορώ να αφήσω χωρίς σχολιασμό την παγκόσμια πρωτοτυπία της Κυπριακής Δημοκρατίας να αποκλείσει τον επαναπατρισμό 10.000-20.000 Κυπρίων φοιτητών. Μετά από αντιδράσεις άρχισε ο σταδιακός επαναπατρισμός, αφού αφέθηκαν στην τύχη τους κατά παράβαση ενός απόλυτου Συνταγματικού Δικαιώματος.
Το Δικαίωμα στην ελευθερία θρησκείας και λόγου περιορίζεται, με αρκετή αντίδραση από μερίδα Μητροπολιτών παρ’ όλες τις προς το αντίθετο προτροπές της Ιεραρχίας. Και πάλιν η υγεία του συνόλου προέχει και δεν νομίζω ότι η απαγόρευση ήταν δυσανάλογη του προσδοκούμενου αποτελέσματος.
Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε, πως μη Ευρωπαϊκά Κράτη θα διαχειριστούν το Ραμαζάνι.
Τέλος θεωρώ ότι υπάρχει ανάγκη αναφοράς στην ιδιωτική ζωή και την διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων. Σε πιο βαθμό η ιχνηλάτηση φορέων του ιού είναι επιτρεπτή μέσω δεδομένων από το κινητό κάθε ατόμου; Και που αποθηκεύονται αυτά; Και πως προστατεύονται σ’ αυτή την εποχή του GDPR;
Η ΕΕ δίνει ιδιαίτερο βάρος στο ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και του σεβασμού στην ιδιωτική ζωή. Χρειάζεται να παρακολουθούμε με προσοχή τις εξελίξεις και όπου χρειαστεί η ΕΕ να προσαρμόζεται για να συνεχίσουμε να πρωτοπορούμε στην προστασία αυτή.
IV. Προσωρινά
Η διάρκεια των μέτρων έχει τεράστια σημασία. Είναι αντιληπτή η ανάγκη μιας προσωρινής επέμβασης. Μάλιστα αναγνωρίζεται η ανθρωπιστική αντιμετώπιση της πανδημίας στην Ευρώπη παρά η οικονομική προτεραιότητα που δόθηκε στην Κίνα ή ακόμη και στις ΗΠΑ.
Όμως δεν μπορεί να είναι αποδεκτή η διακυβέρνηση μιας Χώρας με διατάγματα όπως συμβαίνει στην Ουγγαρία. Η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης χωρίς χρονικό περιορισμό είναι απαράδεκτη και η ΕΕ δεν μπορεί να παραμένει αδιάφορη. Η διαφύλαξη της δημόσιας υγείας δεν μπορεί να αποτελεί πρόσχημα για να εκθέτουμε σε κίνδυνο τους Δημοκρατικούς κανόνες.
V. Ευρωπαϊκή Διασφάλιση
Πέραν από την Συνταγματική προστασία που έχει κάποιος, μπορεί επίσης να προστρέξει στην Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ καθώς και στην ΕΣΔΑ.
Στην ουσία και τα τρία συστήματα αποτελούν ομόκεντρους κύκλους προστασίας. Το πρώτο επαφίεται στα Εθνικά Δικαστήρια να το διαχειριστούν. Υπάρχει δικαίωμα προδικαστικής παραπομπής, κατά την διάρκεια της δίκης, στο Δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο. Σε τρίτη φάση (και δεδομένης της εξάντλησης των εσωτερικών ένδικων μέσων), μπορεί το άτομο τελεσίδικα να προσφύγει στο ΕΔΑΔ, στο Στρασβούργο.
VI. Επόμενη Μέρα
Το ζήτημα της ποιότητας της Δημοκρατίας είναι στην επικαιρότητα. Βιώσαμε, αυτό το διάστημα, την ενίσχυση λαϊκίστικων κομμάτων και κατά συνέπεια διαπιστώσαμε την ενδυνάμωση φαινομένων ανορθολογισμού. Η ΕΕ και κάθε Κράτος μέλος ξεχωριστά οφείλουν να έχουν ανοιχτό μέτωπο με τις δυνάμεις της δημαγωγίας και του αυταρχισμού. Παρά τις δυσκολίες, η στρατηγική εξόδου από την πανδημία φαίνεται να ανατέλλει με αισιοδοξία.
Όχι βέβαια και χωρίς τεράστια οικονομικά προβλήματα, τα οποία τα Κράτη θα πρέπει να διαχειριστούν σεβόμενα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Νομίζω δεν υπάρχει συζήτηση για την ανάγκη ενδυνάμωσης των συστημάτων υγείας και την διασφάλιση σε κάθε Άνθρωπο του Δικαιώματος πρόσβασης σ’ αυτά.
Βλέπω όμως και την παρέμβαση του Κράτους στις εργασιακές σχέσεις όπου το φάσμα της ανεργίας είναι ορατό καθώς και η ανάγκη για ένα κοινωνικό δίκτυ διαβίωσης.
Θα δοθούν χαλαρώσεις στις δόσεις προς τις τράπεζες; Θα υπάρξουν επιδοτήσεις στα ενοίκια των πληγέντων επιχειρήσεων; Θα δοθεί αποζημίωση στους επηρεασθέντες από τις πράξεις του Κράτους κατά την πανδημία;
Έχουμε φτάσει στο σημείο που η πρόσβαση στο διαδίκτυο να έχει καταστεί Δικαίωμα. Μπορείτε να φανταστείτε περιορισμούς στην πρόσβαση στο διαδίκτυο κατά το lockdown!
VII. Συνέχεια
Θα ήθελα όμως επίσης να ανοίξω την συζήτηση για την νέα τάξη πραγμάτων που θα ακολουθήσει τον Κορωνοϊό, γιατί πάντα μια κρίση είναι και μια ευκαιρία για αλλαγή. Πού πάει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση; Γεωπολιτικά πώς η Κίνα θα βγει από αυτή την κρίση; Θα προχωρήσει ο συνασπισμός Apple και Google για την ιχνηλάτηση; Πώς οι ΗΠΑ, δεδομένων των προεδρικών εκλογών τον Νοέμβριο, θα παραμείνουν πρωταγωνιστές στις παγκόσμιες εξελίξεις όταν ο Πρόεδρος Trump λέγει ότι θα περιορίσει τις εισφορές στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας;
Κλείνω με την επισήμανση ότι στα Κινέζικα η λέξη «κρίση» αποτελείται από δύο σύμβολα: το ένα σημαίνει κίνδυνος, αλλά το άλλο ευκαιρία!
Γι’ αυτό να η ευκαιρία για να συζητήσουμε την ανάγκη για μια παγκόσμια διακυβέρνηση απέναντι στα οικουμενικής φύσεως προβλήματα (πανδημίες, πλούτος – φτώχια, περιβάλλον, πρόσβαση στην τεχνολογία και μέρισμα στην 4η βιομηχανική επανάσταση).