Η ακτινογραφία του ελληνικού χρέους, η αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού στην Ελλάδα και την Ευρώπη, η αέναη συζήτηση για μία αέναη αξιολόγηση, το Προσφυγικό και η Τρομοκρατία είναι τα θέματα του πρώτου Δελτίου του ΔΙΚΤΥΟΥ για το 2017.
Επιλέξαμε θέματα που κατά την εκτίμηση μας δεν αφορούν τον τρέχοντα πολιτικό χρόνο, αλλά που θα μας απασχολήσουν ολόκληρη τη χρονιά.
Η ακτινογραφία του ελληνικού χρέους: πλεονεκτήματα και ζητούμενα
Χωρίς προβοκατόρική διάθεση το ΔΙΚΤΥΟ που έχει ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα της διαχείρισης του δημοσίου χρέους, αν και θεωρεί ότι το χρέος είναι ένα μείζον πρόβλημα για την ελληνική οικονομία, παρόλαυτά, εκτιμά ότι η δομή και τα συστατικά του ελληνικού χρέους το καθιστούν το μικρότερο από τα προβλήματα που κανονικά θα έπρεπε να απασχολούν την ελληνική οικονομία. Και αυτό γιατί η μέση διάρκεια φθάνει τα 17 έτη, δεν υπάρχει, δε, κανένα έτος, μετά το 2015 στο οποίο να υπάρχει χρεολύσιο άνω των 10 δισεκατομμυρίων, δηλαδή άνω του 5% του σημερινού Α.Ε.Π. Υπέρβαση του ορίου των 10 δισεκατομμυρίων, θα συμβεί μόνο σε δύο χρονιές, εάν δε γίνει παρέμβαση, το 2019 κατά 13,9% και το 2037 κατά 13,2%, όλες τις άλλες χρονιές μέχρι το 2059, το όριο χρεολυσίου είναι μέχρι 10 δισ. Το όριο των τόκων είναι τόσο χαμηλό, που οι ετήσιες, μικτές χρηματοδοτικές ανάγκες για το μέσο μακροπρόθεσμο χρέος δεν υπερέβαιναν έως τώρα το 12% του Α.Ε.Π., ανεβαίνουμε από 10% στο15% ή στο 20%, επειδή προστίθεται το βραχυπρόθεσμο, που είναι τα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου.
Πρέπει να σημειώσουμε για να γίνει απολύτως κατανοητό ότι από το χρέος μας, το οποίο είναι 320 δισ., το 10% είναι εμπορεύσιμο και επηρεάζεται από την αγορά,
δηλαδή, λιγότερο από 35 δισ. Αυτό σημαίνει ότι δεν κινδυνεύουμε από εκβιασμούς και πιέσεις της αγοράς, όσο προχωρούμε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.
Σε κάθε περίπτωση το δημόσιο χρέος μπορεί δομικά να έχει κάποια πλεονεκτήματα, είναι όμως τεράστιο και πρέπει να υπάρξει ένα εθνικό σχέδιο ελάφρυνσης του με παράλληλε ενεργοποίηση από τους εταίρους και των μεσοπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων μέτρων.
Το ΔΙΚΤΥΟ έχει καταθέσει εκτενώς την πρόταση του σε αναλυτική του μελέτη προ 2ετίας. Ακρογωνιαίος λίθος είναι μια διαπραγμάτευση με εναλλακτική πρόταση για τη διαχείριση του χρέους, μία κοινή εθνική πρόταση με συγκεκριμένο περιεχόμενο και πολιτική δέσμευση για μακρύ χρονικό διάστημα. Μία πρόταση που θα πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστικά και επεξεργασμένα σε ευρωπαϊκό επίπεδο σενάρια, και το δεύτερο η οργανωμένη διπλωματική κίνηση της χώρας για 4 συζήτηση αυτής της πρότασης με τα 18 Κοινοβούλια έχοντας στο χέρι μας μία πρόταση, όπου όλοι -οφειλέτες και δανειστές- θα έχουν όφελος.
Η ορθή συζήτηση για τη διαχείριση του ελληνικού χρέους πρέπει να έχει 2 βασικούς συντελεστές στην εξίσωση. Την ανάπτυξη και τα επιτόκια. Όπως αναφέρει ο Διευθυντής Σύμβουλος της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Χονδρογιάννης[1] «Το 2015 το μέγεθος χρέους ήταν 177,4% του Α.Ε.Π. Αλλά, εάν δούμε τη μέση διάρκεια, θα δούμε ότι η μέση διάρκεια ωρίμανσης είναι 17 έτη. Το 9% έχει ωρίμανση μικρότερη του ενός έτους, ενώ το 83% του δημόσιου χρέους μεγαλύτερη των πέντε ετών. Το 9%, προφανώς αναφέρεται στα έντοκα γραμμάτια ύψους 15 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία υπάρχουν αυτή τη στιγμή και το 83% αναφέρεται στο υπόλοιπο. Άρα, λοιπόν, εφόσον πρόκειται η Ελληνική Δημοκρατία να βγει στις αγορές, όπως αντιλαμβάνεστε, η ανάγκη για την εξυπηρέτηση του χρέους, δεν είναι ισόποση με την ανάγκη που έχουν οι άλλες χώρες- και συγκριτικά εμφανίζω την Ιταλία, η οποία έχει ένα χρέος 133% μικρότερο από εμάς αλλά με διάρκεια ωρίμανσης 7 έτη και την Πορτογαλία με 6 έτη. Επιπλέον, αυτό το πρόβλημα το οποίο, όμως, έχουμε εμείς σε σχέση με την Ιταλία που συγκρίνω και την Πορτογαλία που είπαμε είναι στην Ευρωζώνη και έχουν υψηλό χρέος, είναι ακριβώς, το μέγεθος του χρέους που βασίζεται σε κυμαινόμενο επιτόκιο, το οποίο στην περίπτωσή μας είναι 68%, έναντι 8% στην Ιταλία και 21% στην Πορτογαλία. Άρα, λοιπόν, μια πιθανή άνοδος των επιτοκίων, η οποία προφανώς αναμένεται την επόμενη δεκαετία, θα είχε ως αποτέλεσμα να επηρεάσει τις ανάγκες της εξυπηρέτησης του χρέους.»
Συνεπώς, πρέπει να προχωρήσουμε με βάση τις πρόσφατες αποφάσεις του Eurogroup, οι οποίες βασίζονται ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο. Και ποιο είναι το πλαίσιο; Να αυξηθεί η μέση διάρκεια και να αυξηθεί ουσιαστικά η αναλογία του σταθερού επιτοκίου. Ουσιαστικά, ποιος πρέπει να είναι ο στόχος; Οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες να είναι στο 15% του Α.Ε.Π. μεσοπρόθεσμα και 20% μακροπρόθεσμα. Προφανώς, αυτό προϋποθέτει την πλήρη εφαρμογή του προγράμματος και κυρίως των αναγκαίων – παράπλευρων της διαχείρισης του χρέους- μεταρρυθμίσεων.
Στο πλαίσιο της συζήτησης για το χρέος, το ΔΙΚΤΥΟ και το Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών πραγματοποιούν την 1η Φεβρουαρίου στις 18.30 στο ξενοδοχείο Royal Olympic (Στύλοι Ολυμπίου Διός) εκδήλωση με θέμα τη διαχείριση του δημοσίου χρέους.
Η Σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη και την Ελλάδα, τα νέα κόμματα και οι …παλιές ταμπέλες.
Πλείστες όσες φορές στο Δελτίο μας έχουμε υπογραμμίσει, μέσα από δημοσκοπικά και άλλα στοιχεία, την ανάγκη δημιουργίας ενός νέου κόμματος που θα συνενώσει υπό νέα στέγη την πλειοψηφία των ανέστιων προοδευτικών ψηφοφόρων του προοδευτικού κέντρου.
Η εκτίμηση αυτή εν πολλοίς γίνεται αποδεκτή. Αυτό που μας αφορά όμως, ως ίδρυμα προοδευτικού προσανατολισμού, είναι αν και σε ποιο βαθμό αυτό που παραδοσιακά ορίζαμε ως «ευρωπαϊκός σοσιαλισμός» υφίσταται ή όχι.
Κατά την άποψη μας τα πράγματα δεν είναι όπως τα έχουμε συνηθίσει να τα βλέπουμε.
Υπάρχουν τέσσερις μεγάλες αλλαγές – νέες προκλήσεις για την αριστερά, που έχουν ανατρέψει το παραδοσιακό μοντέλο της σοσιαλδημοκρατίας.
Το πρώτο είναι η ραγδαία εξάπλωση της πολυπολιτισμικότητας. Η σοσιαλδημοκρατία αναπτύχθηκε και απέδωσε σε εθνοτικά και πολιτισμικά ομοιογενείς κοινωνίες, με συγκεκριμένες δυνατότητες προσαρμογής και κάλυψης αναγκών για τους «εκτός» του συστήματος παραγωγής και φορολόγησης, ακόμα και στις πιο επιτυχημένες εκδοχές της (Σκανδιναβικό μοντέλο). Οι δυτικές ευρωπαϊκές κοινωνίες σήμερα είναι πολύ πιο διαφοροποιημένες από ό, τι ήταν πριν από εξήντα χρόνια και οι συνθήκες που προκαλούν το Προσφυγικό και Μεταναστευτικό δυσθεώρητες. Η προθυμία πλέον μεταφοράς πόρων από μία εθνοτική ομάδα σε άλλη που εισέρχεται με άμεσες ανάγκες και ισότιμες απαιτήσεις έχει ατονήσει, έως έχει εξελιχθεί σε παράγοντα αντίδρασης, επηρεαζόμενη και από τις διαφορετικές πολιτισμικές συνήθειες κάθε χώρας.
Η δεύτερη πρόκληση είναι το τέλος του φορντισμού. Σήμερα βλέπουμε πολύ πιο ετερογενείς μορφές εργασίας, όσον αφορά τις δεξιότητες και τα καθήκοντά των εργαζομένων και με επιχειρήσεις μικρότερου μεγέθους και γεωγραφικά διάσπαρτων μονάδων. Η ομοιογενής απασχόληση σε ένα μέρος, οι εργάτες του εργοστασίου, η παραδοσιακή ομάδα στόχος της σοσιαλδημοκρατίας μεταλλάσσεται.
Η τρίτη πρόκληση είναι η δημογραφική αλλαγή. Η σοσιαλδημοκρατία ήταν πολύ επιτυχής με τη χρήση του pay as you go συστήματος (διανεμητικό σύστημα) στις χώρες όπου ο πληθυσμός αυξανόταν και ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας ήταν μεγάλος. Πολλοί άνθρωποι εργάζονταν και μετέφεραν εισόδημα στους συνταξιούχους, με την προσδοκία ότι η ίδια συμφωνία θα ισχύει και για εκείνους όταν θα έβγαιναν στη σύνταξη. Αλλά όταν ο πληθυσμός είναι σε πτώση και υπάρχουν πάρα πολλοί συνταξιούχοι σε σύγκριση με τους εργαζόμενους, η διατήρηση της ακεραιότητας του διανεμητικού συστήματος είναι πιο δύσκολη. Εδώ χρειάζονται δύσκολες απαντήσεις εκ μέρους της σοσιαλδημοκρατίας σε ερωτήματα όπως η μείωση των συντάξεων, η αύξηση του χρόνου απασχόλησης κλπ.
Η τέταρτη πρόκληση – αλλαγή είναι η πλήρης απελευθέρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών, το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο, είτε ως χρηματιστηριακό προϊόν, είτε ως επενδυτικός μοχλός στην πραγματική οικονομία, μέσα και από την ανεμπόδιστη διάχυση της τεχνολογίας αιχμής σε όλο τον πλανήτη. Η σοσιαλδημοκρατία λειτουργούσε καλύτερα σε πιο κλειστές οικονομίες, με ισχυρή την βαρύτητα του κράτους τόσο σε επίπεδο στρατηγικής όσο και κεφαλαίων, κυρίως μέσα από το κρατικό τραπεζικό σύστημα. Το κεφάλαιο ήταν γενικώς «κλειδωμένο» σε εθνικό επίπεδο και εξαρτιόταν περισσότερο από την κρατική πρωτοβουλία και λιγότερο από την ιδιωτική. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει πια. Το κεφάλαιο είναι πολύ πιο κινητικό και εάν επιβαρυνθεί με βαριά φορολογία για να παρέχει τα απαραίτητα κονδύλια για τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, θα φύγει είτε σε ανταγωνιστικούς προορισμούς, είτε σε …φορολογικούς παραδείσους.
Πέρα όμως, από τις θεωρίες των πολιτικών επιστημών, υπάρχει η βιωματική εμπειρία που διαλύει κάθε ρομαντισμό της «ταμπέλας». Σήμερα, όσο και αν κάποιοι υπερσυναισθηματικοί αρνούνται να το αποδεχθούν, έχει πάψει να ισχύει, τουλάχιστον για τις νεότερες γενιές, ο κλασικός διαχωρισμός ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά. Το 1989 πέφτει το Τείχος του Βερολίνου και λίγο μετά η Σοβιετική Ένωση. Οι ιδεολογικές διαφορές ατονούν έτσι όπως τις γνωρίσαμε για πολλές δεκαετίες. Από τότε έχουν περάσει περίπου 30 χρόνια. Επομένως, οι σημερινοί σαραντάρηδες ούτε μνήμες από τις παλιές διαχωριστικές γραμμές έχουν ούτε η έννοια του αριστερού ή του δεξιού είναι εκείνη που θα βαρύνει στην εκλογική του επιλογή. Θα λέγαμε πως αυτό που περισσότερο χαρακτηρίζει την διαμόρφωση του σύγχρονου πολιτικού χάρτη, είναι οι διαχωριστικές αποτυπώσεις ανάμεσα στην πρόοδο και την συντήρηση, το «ανοικτό» και το «κλειστό» στην διακυβέρνηση, τον ρεαλισμό και τον λαϊκισμό στο πολιτικό λόγο, το «νέο» και το «παλιό» σε επίπεδο πολιτικής νοοτροπίας, κουλτούρας και αντίληψης των κοινωνικών και οικονομικών δεδομένων και αναγκών.
Σήμερα οι ψηφοφόροι 40 -45 ετών, δεν ψηφίζουν με βάση τις παλιές αντιθέσεις και τους ξεπερασμένους διαχωρισμούς.
Στο Κέντρο έχουμε πλέον 5 κόμματα (ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, ΠΟΤΑΜΙ, ΚΙΔΗΣΟ, Εν. Κεντρώων) και αρκετές σκόρπιες κινήσεις. Το φαινόμενο του σεχταρισμού δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η συνένωση των προοδευτικών δυνάμεων πρέπει να προχωρήσει. Η υπό εξέλιξη πρωτοβουλία δημιουργίας ενός νέου ενιαίου φορέα στο χώρο του προοδευτικού Κέντρου, αλλά και κάθε πιθανό νέο κόμμα που θέλει να αφήσει το αποτύπωμα του και όχι μόνο να συσπειρώσει ένα μικρό αριθμό περιχαρακωμένων στα χαρακώματα της αριστεράς και της δεξιάς, θα έχει μέλλον αν προσπεράσει τις ιδεολογικές ταμπέλες και προσανατολιστεί στα επιχειρήματα, τον τεκμηριωμένο και κοστολογημένο προγραμματικό λόγο.
Η αέναη αξιολόγηση
Η κυβέρνηση κατάφερε με μια κίνηση πολύ υψηλού ρίσκου (εφάπαξ επίδομα στους συνταξιούχους) να αλλάξει προσωρινά την ατζέντα και να δώσει την εικόνα ότι δημιουργεί συνθήκες ρήξης με τους δανειστές και αποσταθεροποίησης στην ευρωζώνη. Το έκανε αφενός για να κερδίσει επικοινωνιακούς πόντους στο εσωτερικό και να κινητοποιήσει τους ευρωπαίους συμμάχους της (Γάλλους και σοσιαλιστές) εναντίον του ΔΝΤ και της πολιτικής του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, αλλά παράλληλα και για να στηρίξει τις ελπίδες της στην υπερίσχυση των μεγάλων ζητημάτων – προτεραιοτήτων που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην ατζέντα της Γαλλίας και της Γερμανίας σε μια περίοδο που θεωρεί ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί την προεκλογική όξυνση που επικρατεί στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ. Η Γερμανία – και κυρίως η Καγκελάριος – δεν προτίθεται να παραμερίσει τη βασικής της προεκλογική μάχη που εστιάζεται στο θέμα του Προσφυγικού και της τρομοκρατίας, για να ασχοληθεί για 7η συνεχόμενη χρονιά με την Ελλάδα. Το ρόλο αυτό θα τον διεκπεραιώσει ο Β. Σόιμπλε.
Οι απαιτήσεις των δανειστών θα εξακολουθούν να υπάρχουν στο τραπέζι του Eurogroup και να δημιουργούν δυσκολίες στην κυβέρνηση .
Η Αθήνα υποχρεώθηκε -επί της ουσίας- σε μια επιστολή του κ. Τσακαλώτου η οποία ακροβατεί μεταξύ μεταμέλειας και παροχής εγγυήσεων ότι τακτικές του είδους «κάνω ότι θέλω με τα λεφτά των άλλων» δεν θα επαναληφθούν.
Μια υπόθεση η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί με καλύτερους χειρισμούς, κατάληξε σε φιάσκο και νέα κρίση εθνικής αξιοπιστίας και αξιοπρέπειας.
Ποιο είναι, όμως, το «μάθημα» όλης αυτής της ιστορίας;
Πρώτον, ότι η αξιοπιστία της χώρας παραμένει σε χαμηλά επίπεδα έναντι των εταίρων της.
Δεύτερον, ότι καλώς ή κακώς, παραμένουμε σε καθεστώς επιτροπείας και σε θέση αδυναμίας έναντι των δανειστών μας, όσο θα εκκρεμούν θεμελιώδη ζητήματα όπως η ομαλή χρηματοδότηση της χώρας.
Τρίτον ότι υπάρχουν ορισμένοι κύκλοι μεταξύ των Ευρωπαίων οι οποίοι εκδηλώνουν την αμφισβήτησή τους έναντι του μέλλοντος της χώρας στην ευρωζώνη αλλά και της πρόθεσής της να υλοποιήσει τις μνημονιακές υποχρεώσεις.
Ενδεχομένως, αυτό το τελευταίο σημείο συμπυκνώνει και όλα τα προηγούμενα.
Ενόσω η χώρα μας αδυνατεί να ανακτήσει την αξιοπιστία της και άρα να αναβιώσει την πορεία της διαμέσου της διεθνούς αγοράς κεφαλαίων, θα παραμένει ευθέως εξαρτημένη από τους «εταίρους και δανειστές» της και των όποιων προτεραιοτήτων αυτοί έχουν .
Όταν η χώρα καταφέρει να δανειστεί από την ελεύθερη αγορά και να καλλιεργήσει κλίμα σταθερότητας τότε θα μπορεί να αναζητήσει τη χαμένη της αξιοπρέπεια και την πολυπόθητη αξιοπιστία. Μέχρι τότε κινήσεις εντυπωσιασμού μόνο πρόσκαιρα οφέλη θα προσφέρουν.
Οι πληροφορίες που διοχετεύονται από διαφορετικές πλευρές των δανειστών κάνουν λόγο για πρόθεση όλων των πλευρών να φτάσουν στο Eurogroup της 26ης Ιανουαρίου σε μια συμφωνία για τη δεύτερη αξιολόγηση. O χρόνος δεν είναι ατελείωτος και μετρά αντίστροφα μέχρι τις 27 Φεβρουρίου. Τότε η Ελλάδα πρέπει να πληρώσει ομόλογο προς τον ESM, ύψους 1,62 δισεκ.
Στο θετικό σενάριο η κυβέρνηση δεν θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα να αποδεχθεί την λύση του «ενισχυμένου κόφτη» δαπανών που θα λειτουργήσει ως εγγύηση για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα και θα ανοίγει δρόμο για να γίνουν περικοπές στο δημόσιο και τις συντάξεις την περίοδο 20190-2020, υπό την αίρεση ότι δεν θα επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι.
Στο δυσμενές σενάριο, αν το ΔΝΤ επιμείνει στην νομοθέτηση πολύ συγκεκριμένων μέτρων, η αξιολόγηση θα μπορούσε να συρθεί μέχρι τον Μάρτιο-Απρίλιο ή και να ναυαγήσει οριστικά, εφόσον η κυβέρνηση υλοποιήσει τη στρατηγική της ρήξης και της προσφυγής σε εκλογές ή δημοψήφισμα. Μόνο που τότε η έξοδος από το Ευρώ δεν θα επισείεται από έξω προς το εσωτερικό, αλλά μάλλον από το εσωτερικό προς τα έξω…
Τέλος, θεωρούμε απαραίτητο να σχολιάσουμε και τη στάση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης στο θέμα της αξιολόγησης. Σε ενημερωτικό της σημείωμα, με το οποίο σχολιάζει τις αποφάσεις του Eurogroup, η ΝΔ μεταξύ άλλων χαρακτηρίζει Βατερλό την απαίτηση των δανειστών να διατηρηθεί και μετά το 2018 ο στόχος του 3,5% για τα πρωτογενή πλεονάσματα, γεγονός που όπως λέει σημαίνει περισσότερα και επώδυνα μέτρα, κατηγορώντας τον Τσίπρα ότι δέχεται το αδιανόητο.
Η κριτική έχει βάση. Και τεχνοκρατικά και πολιτικά. Και προφανώς δεν είναι δυνατόν η παρούσα Κυβέρνηση να δεσμεύει τη χώρα σε μέλλοντα χρόνο που ξεπερνά τη θητεία της, χωρίς τουλάχιστον να έχει συζητήσει επ αυτού με την Αντιπολίτευση.
Αυτό όμως είχε κάνει… η ΝΔ, η οποία το 2014 είχε δεχθεί πρωτογενές πλεόνασμα 4,2% του ΑΕΠ για το 2016 και 4,5% του ΑΕΠ για το 2017 και για το 2018.
Η «συμφωνία Αλήθειας» της ΝΔ για να ισχύσει, είναι αναγκαίο να δώσει απαντήσεις στα μείζονα. Πώς θα περικοπούν δαπάνες, ΑΝ δεν μειωθεί το Δημόσιο; Πώς θα μειωθεί η φορολογία ΑΝ δεν περικοπούν δαπάνες; Η «συμφωνία Αλήθειας» έχει νόημα ΑΝ δεν εξελιχθεί σε «οξύμωρη συμφωνία Αλήθειας».
2017 έτος σταθμός για την Ευρώπη
Γαλλία
Βρυξέλλες και Βερολίνο δεν τολμούν να σκεφτούν την πιθανότητα επικράτησης της Marine Le Pen στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας (Απρίλιος – Μάιος 2017), η οποία τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ της διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ζητά τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε.
Η εκλογή του Donald Trump στις ΗΠΑ έδωσε μια προσωρινή ώθηση στο Εθνικό Μέτωπο της Le Pen, ωστόσο η επικράτηση του Francois Fillon για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, βάζει εμπόδια στην πορεία της Le Pen προς το Προεδρικό Μέγαρο των Ηλυσίων.
Στο στρατόπεδο των Σοσιαλιστών, ο Francois Hollande ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι υποψήφιος, ανοίγοντας τον δρόμο στον πρώην πρωθυπουργό Manuel Valls.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, ακόμη και αν η Le Pen περάσει πρώτη στον δεύτερο γύρο, δύσκολα θα εκλεγεί πρόεδρος της Γαλλίας, καθώς θα υπάρξει μεγάλη συσπείρωση γύρω από την υποψηφιότητα Juppe.
Γερμανία
Το τρομοκρατικό χτύπημα στην καρδιά του Βερολίνου και η ολιγωρία των διωκτικών αρχών, προκαλεί μεγάλο πονοκέφαλο στην καγκελάριο της Γερμανίας, Angela Merkel, εν όψει των ομοσπονδιακών εκλογών τον Σεπτέμβριο του 2017.
Η καγκελάριος έχει ήδη υποστεί μεγάλο πλήγμα λόγω της πολιτικής «ανοικτών συνόρων» απέναντι στους πρόσφυγες. Η κριτική εντείνεται στη σκιά της τρομοκρατίας, με τη Merkel να δέχεται πιέσεις τόσο από την αντιπολίτευση, όσο και από το κόμμα των Χριστιανοκοινωνιστών (CSU).
Την ίδια ώρα ενισχύονται τα ποσοστά του εθνικιστικού, ευρωσκεπτικιστικού AfD, το οποίο στις δημοσκοπήσεις καταγράφει ποσοστά άνω του 10%.
Μένει να φανεί αν το AfD θα καταφέρει να σχηματίσει μια ισχυρή αντιπολίτευση, κυρίως όσον αφορά το προσφυγικό.
Μπορεί ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Barack Obama, να έχρισε τη Merkel «ηγέτη του ελεύθερου κόσμου» μετά την εκλογή Trump, ωστόσο η καγκελάριος βαδίζει σε έναν μοναχικό δρόμο, με τα προβλήματα να γιγαντώνονται εντός και εκτός συνόρων και την εκλογική έκβαση να εξαρτάται πλέον από εξωγενείς παράγοντες.
Για πρώτη φορά στη διάρκεια της παντοκρατορίας Merkel, οι εκλογές δεν θα είναι περίπατος.
Το πιθανότερο σενάριο προβλέπει την επανάληψη του συνασπιασμού CDU-SPD, μόνο που αυτή τη φορά δεν θα είναι «μεγάλος».
Υπό αυτό το πρίσμα, το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών φλερτάρει για πρώτη φορά με την ιδέα ενός αριστερόστροφου συνασπισμού με την Αριστερά και τους Πράσινους.
Ιταλία
Η κυβερνητική κρίση που ξέσπασε στην Ιταλία μετά την ήττα Renzi στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση, προκαλεί μεγάλη ανησυχία στην Ευρώπη.
Μετά την παραίτηση Renzi και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Paolo Gentiloni, το πιθανότερο είναι ότι η χώρα θα οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές εντός του 2017.
Η Ιταλία, μια από τις παραδοσιακές χώρες της Ένωσης, με φιλοευρωπαϊκά αισθήματα, πλέον σαρώνεται από ένα κύμα ευρωσκεπτικισμού, που εκφράζεται μέσω του κινήματος «Πέντε Αστέρων» του Bebe Grillo.
Ο Grillo προτείνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το μέλλον της χώρας στην Ε.Ε., την ίδια ώρα, που η ενίσχυση της εθνικιστικής Λέγκας του Βορρά, πυροδοτεί περαιτέρω ανησυχίες για την επόμενη μέρα στην Ιταλία, αλλά και τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα προκαλέσουν οι πολιτικές εξελίξεις στην Ε.Ε.
Ολλανδία
Μπορεί η Ολλανδία να μην διαθέτει το πολιτικό εκτόπισμα των μεγάλων δυνάμεων της Ε.Ε., ωστόσο η διαφαινόμενη επικράτηση του αντιισλαμικού κόμματος της Ελευθερίας, με επικεφαλής τον Geert Vielders, προκαλεί ανησυχίες.
Το κόμμα του Vielders προηγείται στις δημοσκοπήσεις εν όψει των εθνικών εκλογών της 15ης Μαρτίου 2017.
Εκτίμηση μας είναι ότι ακόμη και αν συγκεντρώσει τον μεγαλύτερο αριθμό εδρών στο ολλανδικό κοινοβούλιο, δύσκολα θα καταφέρει να γίνει πρωθυπουργός της Ολλανδίας. Και αυτό λόγω της πολυπλοκότητας του εκλογικού συστήματος, αλλά και της απροθυμίας άλλων πολιτικών κομμάτων να συνεργαστούν με τον ακροδεξιό Vielders.
Trump και Ευρώπη
Για πρώτη φορά, στις ΗΠΑ εκλέγεται Πρόεδρος που… αντιτίθεται στην ΕΕ, παρά το γεγονός ότι οι ρίζες της ΕΕ προέρχονται από τις ΗΠΑ και το Σχέδιο Μάρσαλ.
Ένα μεγάλο ερώτημα είναι τι στάση θα κρατήσει ο Trump εν όψει των εκλογών σε Ολλανδία και Γαλλία. Τυχόν υπαινιγμοί υποστήριξης σε Vielders – Le Pen υποστήριξη θα μπορούσαν να βοηθήσουν μετατοπίζοντας την εκλογική ισορροπία υπέρ τους, αλλά αποτελούν μια άνευ προηγουμένου παρέμβαση που δεν θα άφηνε αδιάφορους άλλους ευρωπαίους ηγέτες που υποστηρίζουν την συνοχή και την εξέλιξη της ΕΕ.
Προσφυγικό για μία ακόμα χρονιά
Το Προσφυγικό θα είναι για μία ακόμα χρονιά το πιο δύσκολο ζήτημα που θα απασχολήσει τόσο την ΕΕ ως υπερεθνική δομή, όσο και τα Κράτη – Μέλη.
Όπως έγινε σαφές και από το Διεθνές Συνέδριο που πραγματοποίησε το ΔΙΚΤΥΟ με το FEPS, η κρίση είναι πρωτόγνωρη και χρειάζεται μία συγκροτημένη προσέγγιση και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα έχει ως βασικούς πυλώνες την αλληλεγγύη μεταξύ των Κρατών, την εμπιστοσύνη μεταξύ τους, την ασφάλεια και την σύμπραξη όλων των φορέων.
Εκκρεμότητα παραμένει η χρηματοδότηση της συνολικής δράσης αντιμετώπισης του Προσφυγικού και εκεί έχει σημασία να υπογραμμίσουμε την πρόταση της Προέδρου του ΔΙΚΤΥΟΥ για την εισαγωγή ενός «φόρου Τόμπιν».
Παραπλεύρως της συζήτησης για το Προσφυγικό, εξελίσσεται με άσχημες αφορμές η συζήτηση για την τρομοκρατία. Η ανησυχία έχει κυριεύσει τις περισσότερες χώρες της ΕΕ και απαιτείται εγρήγορση και σωστή ανάλυση των γεγονότων. Το ΔΙΚΤΥΟ πρόσφατα δημοσίευσε την ανάλυση του για το φαινόμενο.
Καλή χρονιά.
Γιάννης Μαστρογεωργίου, Διευθυντής Δικτύου
Γιώργος Παπούλιας, Πολιτικός Επιστήμονας – Συνεργάτης Δίκτύου