του Τάκη Αναστόπουλου
Διευθυντή ε.τ. της Ε.Ε.
Αντιπροέδρου του ΔΙΚΤΥΟΥ
Το ετήσιο τελετουργικό της έγκρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ πλησιάζει στο τέλος του. Mετά από μαραθώνια συνεδρίαση τριών ημερών, οι δύο βραχίωνες της δημοσιονομικής Αρχής, δηλαδή το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν στις 17 Νοεμβρίου, σε συμφωνία για το 2017 και δεν υπολείπεται πλέον παρά η τυπική επικύρωση εκ μέρους των δύο θεσμών στις 30/11 (από το Συμβούλιο) και 1/12 (από την ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου). Για την καινούργια χρονιά οι συνολικές αναλήψεις υποχρεώσεων (υπόσχεση πληρωμών) ορίστηκαν σε 157,88 δισ. € και οι συνολικές πληρωμές σε 134,49 δισ. €, σημειώνουν δηλαδή μία αύξηση σε σχέση με το 2016 της τάξεως του + 1,7 %.
Για όσους δεν έχουν εμπειρία από τέτοιες διαπραγματεύσεις η εργώδης προσπάθεια που προηγήθηκε μοιάζει με χάσιμο χρόνου. Πράγματι, με προαποφασισμένo το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2014-2020) τα περιθώρια για ουσιαστικές παρεμβάσεις είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Ωστόσο, ενώ οι Υπουργοί Οικονομικών στο Συμβούλιο έχουν τάση να ζητούν περικοπές, οι ευρωβουλευτές μάχονται και για το τελευταίο ευρώ από το οποίο θα μπορούσε να ωφεληθεί η χώρα τους και η εκλογική τους περιφέρεια. Πρακτικά είναι αδύνατο να γίνουν δραστικές περικοπές σε έναν τομέα υπέρ ενός άλλου. Οι τροποποιήσεις προς τα άνω που προτείνονται γίνονται εντός ενός (μικρού) ορίου και ως εκ τούτου δεν αναμενόταν να αλλάξουν τα βασικά δεδομένα.
Στην πορεία των διαπραγματεύσεων, προέκυψαν μικρές αλλαγές μετά από συνδυασμένη προσπάθεια των ομάδων των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών και των Πρασίνων και έτσι ενισχύθηκε η επιχορήγηση προς τα εμβληματικά ευρωπαϊκά προγράμματα για τους νέους και για την ανεργία. Το πρόγραμμα “Εγγύηση για τη νεολαία” που αφορά νέους κάτω των 25 ετών θα λάβει επιπλέον 500 εκ. € και το ήδη πλουσιοπάροχα χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα “Erasmus+” ενισχύεται με 50 εκ. € και θα φτάσει τα 2,1 δισ. €. Το σχέδιο Γιούνκερ για την άρση των εμποδίων για τις ιδιωτικές επενδύσεις προικοδοτείται με 2,7 δισ. €, ενώ 6 δισ. € (ήτοι 11,3% περισσότερα χρήματα σε σύγκριση με το 2016) θα διατεθούν για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, την ασφάλεια των συνόρων και την υποδοχή των προσφύγων. Με το ποσό αυτό, θα ενισχυθεί επίσης η προστασία των συνόρων, η πρόληψη του εγκλήματος, οι δραστηριότητες κατά της τρομοκρατίας και η προστασία των απαραίτητων δομών.
Τα μεγάλα κονδύλια του προϋπολογισμού όπως η γεωργία ή η ασφάλεια είναι προκαθορισμένα και παραμένουν σταθερά. Πχ η ΚΑΠ και το 2017 θα λάβει τη μερίδα του λέοντος με 58 δισ. € επί του συνόλου του προϋπολογισμού. Ανελαστικό είναι επίσης το κονδύλι που αφορά το διοικητικό κόστος και το οποίο ανέρχεται σε 9,4 δισ. €. Ωστόσο, ακολουθώντας τις προσπάθειες εξυγίανσης των κρατών μελών σε εθνικό επίπεδο, όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν αναλάβει την υποχρέωση να προβούν σε μείωση του προσωπικού τους κατά 5%, όπως έχει συμφωνηθεί από το 2013. (Για λόγους σύγκρισης, ας ληφθεί υπόψη ότι σύμφωνα με το Προσχέδιο Προϋπολογισμού 2017 που κατέθεσε πρόσφατα στη Βουλή των Ελλήνων ο Υπουργός Οικονομικών οι δαπάνες για μισθούς και συντάξεις και για τα λειτουργικά έξοδα του Κράτους ανέρχονται σε 17,6 δισ. €).
Χάρη στους αυτοματισμούς που επιβάλλει το πολυετές πλαίσιο αναφοράς 2014-2020, ο προϋπολογισμός 2017 ίσως είναι ο τελευταίος που συμφωνήθηκε “αναίμακτα” μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωκοινοβουλίου. Οι δύο αυτοί θεσμοί την αμέσως προσεχή περίοδο θα επικεντρωθούν στη συζήτηση για την ενδιάμεση αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Ωστόσο, στις διαπραγματεύσεις που έχουν ήδη αρχίσει μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωκοινοβουλίου υπεισέρχεται η πρόσθετη παράμετρος του υπολογισμού του κόστους του Brexit. Το ελάχιστο που ελπίζει να επιτύχει το Ευρωκοινοβούλιο (και με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους ευρωβουλευτές να πρωτοστατούν σε αυτή την προσπάθεια) είναι να μην χαθούν τα προϋπολογισμένα αλλά μη απορροφηθέντα κονδύλια και να διατεθούν για τη χρηματοδότηση άλλων πολιτικών όπως πχ η μετανάστευση.
Από του χρόνου, παρά την ύπαρξη αυτού του αναθεωρημένου πλαισίου, ο αστάθμητος παράγοντας που ονομάζεται Brexit θα ανατρέψει τις μέχρι τώρα ισορροπίες. Οι δυσκολίες δεν είναι μόνο τεχνικές, αλλά κυρίως πολιτικές. Είναι μεν εύκολο να υπολογιστεί η βρετανική συμμετοχή στον προϋπολογισμό, αλλά ένα από τα θέματα των διαπραγματεύσεων μετά την ενεργοποίηση του α. 50 της Συνθήκης για τον καθορισμό των όρων αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου θα είναι και το πώς θα καλυφθεί η δημοσιονομική “τρύπα” (που ανέρχεται γύρω στα 8 με 10 δισ. €). Είτε θα επιλεγεί η αντίστοιχη μείωση του συνολικού προϋπολογισμού με περικοπές σε επιμέρους πολιτικές της Ένωσης είτε θα προταθεί να συμπληρωθεί το δημοσιονομικό κενό απο τους 27 εναπομείναντες. Και τότε τα βλέμματα όλων θα στραφούν για άλλη μία φορά προς το Βερολίνο.