του Δημήτρη Κοντογιάννη*
Η έκφραση «η πραγματικότητα ξεπερνά κάθε φαντασία» φαινόταν στα ματιά μου τόσο κλισέ και διαδεδομένη όσο το γνωστό και εξίσου κλισέ «μια εικόνα χίλιες λέξεις». Μια ακόμη διάψευση για εμένα και την μάλλον παράλογη λογική μου. Αυτό που βιώνουμε καθημερινά επιβεβαίωσε ένα ακόμα ξεπερασμένο στα μάτια μου ρητό, «όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος». Τελικά υπάρχουν πολλά κλισέ και όλα επιβεβαιώνουν την πανηγυρική διάψευση μου. Μάλλον δεν είναι τόσο κλισέ.
Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι χιλιάδες άνθρωποι και παιδιά ακόμα και νεογέννητα θα ήταν χαμένοι κάπου ανάμεσά στα σύνορά μας με τα Σκόπια. Δεν πίστευα ποτέ ότι θα βρίσκονταν μεταξύ της νομικής ανυπαρξίας και της υπαρκτής αδιαφορίας. Εξάλλου οι νομικές ρυθμίσεις για τους πρόσφυγες παραβιάζονται και απαξιώνονται καθημερινά. Δεν φανταζόμουν το βασικό ότι άνθρωποι θα είναι υποχρεωμένοι να φεύγουν από τις χώρες τους και ότι δεν θα μπορούν να απολαμβάνουν της προστασίας της πατρίδας τους. Ούτε μου φαίνονταν λογικά τα αίτια να υπάρχει πόλεμος. Αφελές, παράλογο και ουτοπικό!!
Ξεπερνώ την παράλογη λογική μου. Συνεχίζω με την κατάσταση στην Ειδομένη. Η Ελλάδα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το κύμα των προσφύγων. Δεν έχει την οικονομική δυνατότητα, δεν έχει τις προδιαγραφές αλλά ούτε και τον αναγκαίο σχεδιασμό. Η ύπαρξη οργανώσεων αγνώστου νομικής κατοχύρωσης και δομής, αυτοαποκαλούμενων αλληλέγγυων στην Ειδομένη, καταδεικνύει την αδυναμία ελέγχου της κατάστασης από το Κράτος. Όποιος δηλώνει ΜΚΟ είναι ΜΚΟ , όποιος δηλώνει αλληλέγγυος είναι αλληλέγγυος και με επαγγελματική εμπειρία μάλιστα, εκμεταλλευόμενος τις ελπίδες και τα όνειρα των προσφύγων, ξεσηκώνοντάς τους και παίζοντας δυσερμήνευτο ρόλο. Το χειρότερο είναι ότι πείθει τους πρόσφυγες να διαμένουν σε άθλιες συνθήκες και στην εξαθλίωση, την ίδια στιγμή που διατυμπανίζει ότι υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματά. Κάτι σαν επαγγελματικό ανθρωπισμό ουσιαστικής αδιαφορίας. Την ίδια ώρα το ελληνικό κράτος απλώς παρακολουθεί τις εξελίξεις.
Η Ευρώπη από την άλλη δεν έχει την δύναμη, μοιάζει να εμμένει στο κλείσιμο των συνόρων. Ευρώπη δεν είναι μόνο οι αποφάσεις των αξιωματούχων και των οργάνων της. Ευρώπη είναι και η κάθε μια χώρα ξεχωριστά. Αυτή την στιγμή η επιλογή της ΕΕ είναι κλειστά σύνορα. Την ίδια επιλογή έχουν κάνει και οι γείτονές μας.
Άνθρωποι βρεγμένοι, χωρίς φαγητό και νερό, χωρίς φάρμακα, εξαθλιωμένοι σε απέραντες εκτάσεις σε άσχημες καιρικές συνθήκες περιμένουν την ελπίδα να έρθει. Οξύμωρο και ειρωνικό. Περιμένουν ένα καλύτερο μέλλον σε Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία. Όχι στην Ελλάδα, μια Ελλάδα πεθαμένη εργασιακά, οικονομικά αδύναμη που δεν έχει να προσφέρει πολλά. Ένα επιχείρημα αληθές και παράλληλα τόσο θλιβερή για εμάς η αποδοχή του (άλλο θέμα αυτό).
Η Ειδομένη είναι πολιτικό πρόβλημα για την ΕΕ και την κυβέρνηση αλλά δεν είναι αυτό που ενδιαφέρει. Είναι κρίση ανθρωπισμού, κρίση αξιών. Είναι η χειρότερη εικόνα για την ανθρώπινη ύπαρξη. Η χειρότερη εικόνα που θυμίζει τις εικόνες του βιβλίου του Primo Levi “αν αυτό είναι ο άνθρωπος». Όταν αντιμετωπίζεις ανθρώπους απλά ως αριθμούς, ως πληθυσμούς, όταν μετέχεις και αδιαφορείς για την εξαθλίωσή τους τότε αυτομάτως κάνεις ένα διαχωρισμό και τους κατηγοριοποιείς. Η Ευρώπη χάνεται στην αδιαφορία και σ’ αυτή τη κατηγοριοποίηση, χάνεται γιατί μοιάζει να επιλέγει ανάμεσα σε ανθρώπους ανώτερους και σε κατώτερους. Χάνεται γιατί δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις ακραίες δυνάμεις που γεννιούνται και δυναμώνουν μέσα της, αντίθετα άθελά της, τις ενισχύει . Η Ευρώπη παίζει στο γήπεδο του λαϊκισμού και με αυτόν όπλο προσπαθεί να πολεμήσει τον φασισμό και τον εθνικισμό . Μοιάζει να απαντά στο πρόβλημα με αδυναμία και αδιαφορία, με φόβο και δισταγμό.
Στην Ειδομένη από την άλλη, παιδιά με όνειρα χωρίς ορατή λύση και χωρίς παιδική ηλικία, ανάμεσα σε χώρες που αδιαφορούν, ηγεσίες που αδυνατούν ή δεν θέλουν και σε μειοψηφίες που βλέπουν στα μάτια των ανθρώπων στην Ειδομένη τον εχθρό. Τον εχθρό για τη Ελλάδα και την Ευρώπη. Μόνο που ο εχθρός είναι στο μυαλό όλων των προαναφερθέντων και ο εχθρός δεν έχει εθνικότητα, χρώμα, φύλο, ηλικία, θρήσκευμα. Ο εχθρός είναι η αδιαφορία, ο ρατσισμός, η μετάθεση του προβλήματος και η ανικανότητα. Κάθε μέρα στην Ειδομένη είναι άλλη μια μέρα θανάτου της Ευρώπης και του ανθρωπισμού. Μέρα με την ημέρα ο εχθρός ισχυροποιείται. Αυτός όμως δεν είναι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες.
ΥΓ. Πρόσφατα οι Βρυξέλλες χτυπήθηκαν ξανά από την τρομοκρατία. Μαζί τους χτυπήθηκαν και οι βασικές αξίες της Ευρώπης, η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η ελευθερία. Ο φόβος μοιάζει να επικρατεί. Η ασφάλεια είναι μείζονος σημασίας επιλογή. Η δικαιοσύνη όμως, είναι υπαρξιακή ανάγκη της Ευρώπης, πυρήνας των κοινωνιών και προϋπόθεση της δημοκρατίας. Η επικράτηση του φόβου, η εσωστρέφεια και η κλειστή Ευρώπη θα είναι νίκη και επικράτηση των τρομοκρατών. Η εμμονή στην δημοκρατία και στις αρχές της ΕΕ είναι η μόνη λύση. Απαιτείται «περισσότερη Ευρώπη», με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις ελευθερίες με ταυτόχρονη προστασία της ασφάλειας και της δικαιοσύνης αλλιώς στην χειρότερη περίπτωση θα οδηγηθούμε σε «καθόλου Ευρώπη» και στην καλύτερη σε μια καρικατούρα του Ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
*Ο Δημήτρης Κοντογιάννης είναι μέλος του Δικτύου, φοιτητής της Νομικής Σχολής του Δημοκρήτειου Πανεπιστημίου Θράκης
Twitter account: @kontogiannisd